1. <<Աղվանքը>> էթնիկ անվանում չէ, այլ պատմական անձի անուն: Բանն այն է, որ այս տեղանքը Հայկ Նահապետից սերված Աղվանի կամ Առանի երկիրն էր, տարածքը: Ի դեպ, §Աղվան¦ նշանակում է հանգիստ, քաղցր բարք ունեցող, մեղմաբարո: Այս մասին ստուգապատում վկայում են Մովսես Խորենացին §Հայոց պատմություն¦ և Մովսես Կաղանկատվացին §Պատմություն Աղվանից աշխարհի¦ աշխատություններում: Փաստորեն մենք գործ ունենք Հայոց քաղաքակրթության, քաղաքակրթական մեր տարածքի հետ: Սա հիմնախնդրի անկյունաքարն ու մեկնակետն է: Իսկ Աղվանից կաթողիկոսությունը պարզապես Հայ առաքելական եկեղեցուն ենթակա թեմերից մեկն էր: Այս հանգամանքը ինչ-որ բան ասում է:
2.Աղվանքը պատմության էջերում հայտնի է նաև որպես Քռի ձախափնյակ կամ Բուն Աղվանք: Աղվանքում իշխել են հայազգի Արշակունիները, որոնք ծագում են պարթևներից, այն է՝ հայ զինվորական դասից: Օրինակ՝ Ամենայն հայոց կաթողիկոս Սահակ Պարթևը հենց այդ դասի ներկայացուցիչ էր: Այնպես որ, Պարթևական կայսրությունը հայկական կազմավորում էր: Պարթևների՝ առանձին ժողովուրդ լինելը մոգոնվածք է, որպեսզի այն կտրեն հայությունից: Սա պատմական խեղաթյուրման հետևանք է, որը կատարել են քամական համակարգի ուղեղային կենտրոնները: Ուշագրավ է, որ §պարթև¦ բառը բացատրվում է հայերենով;
3.<<Աղվանական տեսությունը>> ստեղծել են սիոնիստ տեսաբանները՝ ակադեմիկոս Զիյա Բունիաթովի գլխավորությամբ: Վերջինս ադրբեջանական հրեաներից էր և հայտնի կեղծարար ու պատմաշինարար: Այդ աշխատանքներին մասնակցում էին Ֆարիդա Մամեդովան և այլ վայ գիտնականներ: Տեսության հիմնական նպատակն այն էր, որ Հայոց քաղաքակրթությունից կտրեն մի մեծ կտոր և դարձնեն ադրբեջանական: Ըստ նրանց տեսակետի՝ աղվանները ադրբեջանցիների նախնիներն են և կերտել են Արցախի, Ուտիքի, Փայտակարանի և Բուն Աղվանքի հայկական տարածքների քրիստոնեական կոթողները:
4.Դա ԽՍՀՄ-ի ժամանակներում էր՝ 1960-ական թվականներին, երբ ազգային զարթոնքի այդ շրջանում նրանց դեմ դուրս եկավ Պարույր Սևակը և ջախջախեց գիտնականների այդ հանցախումբը: Սա ադրբեջանական կողմի համար անակնկալ էր, քանի որ հակահարվածը արհեստավարժ էր և արդյունավետ: Դա թանկ արժեցավ Սևակի համար, քանի որ կազմակերպվեց նրա §ավտովթարը¦: Հավելենք, որ խորհրդային վերնախավը պարբերաբար վերացնում էր ազգային գործիչներին: Սկսվել էին հալածանքներ հայերի նկատմամբ: Այդ ցուցակում էին հայտնվել Սևակը և գեղանկարիչ Մինաս Ավետիսյանը: Ի դեպ, երկնային պատժի յուրօրինակ սկզբունքով Բունիաթովն սպանվեց Բաքվի նախագահականի աշխատակազմի շենքից դուրս գալիս:
5.Այժմ ևս այս տեսությունը կրկին հրապարակի վրա է, բայց չկա հայեցակարգային հստակ հակահարվածը: Մեր մասնագետները խոսում են նկարագրական, ոչինչ չասող դատողություններվ՝ առանց խորանալու հարցի բուն էության մեջ: Սա աններելի և ամոթալի պահվածք է, որն ավելի է կատաղեցնում անարգ թշնամիներին ու հակառակորդներին: Մինչդեռ անհրաժեշտություն կա ստեղծել ուղեղային լուրջ կենտրոն, որն իրականություն կդառնա միայն ազգային իշխանության օրոք:
6. <<Աղվանական տեսությունը>> ևս վերաբերում է Հայոց քաղաքակրթությանը, քանի որ մշակութային էանիշները(ատրիբուտները) հայկական մշակութային են: Սա աքսիոմատիկ ճշմարտություն է և քննության ենթակա չէ: Քաղաքակրթական կալվածքները չի կարելի անտեր թողնել, չէ՞ որ դրանք տեր ունեն: Հայությունը դեռ ետ է բերելու պատմական նվիրական այդ տարածքները և նաև վսեմաշուք կոթողները: Մենք լի ենք հավատով և հույսով:
Ռուբեն Նահատակյան
ռազմավարագետ, վերլուծաբան
31.10.2021թ.
