Վահէ ՍԱՄՈՒԷԼԵԱՆ
Երեւանեան օրերուս ընթերցումներս եղան «ԱԶԳ» օրաթերթն ու ապա շաբաթաթերթը: 18 յուլիս 2014 «Ազգ մշակոյթի» Դ. էջին վրայ կար «Շահան Շահնուրի մէկ յօդուածին հետքերով» գրութիւն մը, հեղինակՙ Սագօ Արեան: Այս գրութեանս մղում տուող տեղեկութեան պատճառը այն է, որ ես ալ տրամադրութեանս տակ ունիմ Շահնուրի մէկ նամակը, տեսէք նկարը:
Այս նամակի բնագիրը կը գտնուի Հալէպ, հին ժամանակներու դասընկերոջս հաւաքածոյին մէջ, իմ ունեցածս քսերոքս պատճէնն է, զոր տարիներէ ի վեր մէկ կողմ դրած էի: Վերոյիշեալ առիթով խթան ստացայ հրապարակելու: Անցած ժամանակներուն, կարգ մը պրպտումներս օգուտ չտուին, ճանչցող չգտայ նամակի հասցէատիրոջ մասին, միայն վերջերս հալէպահայ պրն Յակոբ Միքայէլեանը վկայեց, որ պարոն Եղիա Նազարեանը Պէյրութի հանրածանօթ Էլի Նազարեանն է, Եղիան Էլի-ի հայկական ձեւն է: Այս մէկը չէի գիտեր: Նամակի նիւթ կազմող Շահնուրի կենսագրութինը կը կարծեմ թէ օրին, 1947-ին, լոյս տեսած է «Անի» հանդէսին մէջ: Ափսոս հնարաւորութիւն չունիմ տեսնելու եւ վկայելու, բայց վստահ եմ, որովհետեւ յիշատակուած անձը, պրն. Գերսամ Ահարոնյան, խիստ պարտաճանաչ եւ պատասխանատու անձնաւորութիւն էր, ռամկավար կուսակցապետ, «Զարթօնք» օրաթերթի խմբագրապետ:
Ուշադրութիւնս գրաւեց նաեւ նամակին ստորագրութիւնըՙ «Շահնուր Քէրէսթէճեան»: Կը կարծէի, որ «Շահան» է մեծահամբաւ գրողի առաջին անունը եւ իբր գրական կեղծանուն աւելացած է «Շահնուր»ը: Մինչդեռ աւելցածը «Շահան»ը եղած էՙ կազմելով Շահան Շահնուրի փառաւոր, հանրաճանաչ ստորագրութիւնը իր նշանաւոր գիրքերուն, յատկապէս «Նահանջը առանց երգի» վէպին:
Այս առթիւ կ՛ուզեմ բացայայտել, որ նոյն աղբիւրէն ունիմ ֆրանսահայ նշանաւոր գրող, խմբագիր, ազգային-քաղաքական գործիչ Արշակ Չօպանեանի մէկ նամակը (տես նկարը) անընթեռնելի ձեռագիրով, 1951 թուագրեալ: Հետեւաբար հարկ համարեցի արտագրել եւ իբրեւ նկար ցոյց տալ զայն:
Նամակը ուղղղուած է հալէպահայ ծանօթ պրն. Կարապետ Ճուհարեանին, նշանաւոր ուսուցիչ: Պատիւ ունիմ յայտնելու, թէ պրն. Ճուհարեանը եղած է ուսուցիչս Հալէպի Մարաշի Ազգային կեդրոնական վարժարանի (նախակրթարանի) աւարտական տարիս: Պրն. Ճուհարեանը (բնիկ արաբկիրցի) Հ.Բ.Ը.Մ-ի Հ.Ե.Ը.-ի քարտուղարը եղած է այդ տարիներուն եւ մշակութային յանձնախմբի ղեկավար կազմակերպիչը:
Նուաստս ծանօթ չեմ Արշակ Չօպանեանի «Բամբասանք» պիէսին: Եթէ պրպտենքՙ հաւանաբար կը գտնենք օրինակ մը, քանի որ լոյս տեսած է ան: Ուշագրաւ է, որ Չօպանեան մեծ գրողն ու հասարակական գործիչը կը յուսայ, որ Հալէպի մէջ թատերասէրներու խումբ մը ներկայացնէ պիէսը եւ հասոյթէն բաժին ունենայ նաեւ ինքը: Աստուած իմ, ինչ դառն օրեր ապրած են արեւմտահայ գրողները, Մեծ եղեռնեն ազատուողները:
Հալէպ-Երեւան
Խմբ. կողմից
* Ճշտենքՙ Նազարյան նշանավոր տոհմից Եղիա-Էլի Նազարյանը Հալեպից է, երկար տարիներ ծառայել է ՀԲԸՄիության տեղի մասնաճյուղում, որպես վարիչ-քարտուղար շրջանային հաձնաժողովի, միաժամանակ աշխատակցելով ՀԲԸՄ-ի եւ ՌԱԿ-ի մամուլին, հատկապես «Զարթօնք» օրաթերթին:
* Շ. Շահնուրի նամակում Եղիա անունը գրված է «Եղիայ», որը սխալ է: Կանոնակարգված դասական ուղղագրության մեջ ա-ով ավարտվող հատուկ անունները յ չեն ընդունում, թեեւ կան անհատական շեղումներ, ինչպես «Արայ» եւայլն, որոնք ընդունելի չեն:
* «Անի» ամսագրի հիմնադիր խմբագիրն է բանաստեղծ Վահե-Վահյանը: Գերսամ Ահարոնյանը եղել է խմբագրական կազմի անդամ:
* * *
Սիրելի պարոն
Եղիայ Նազարեան,
Ստացայ ձեր 30 դեկտ. թուակիրը, եւ խորին շնորհակալութիւններս կը յայտնեմ այն բարի մաղթանքներուն համար զոր ինծի կը մատուցանէք Նոր տարուայ առթիւ:
Ես ալ իմ կարգիս կը մաղթեմ որ 1947ը ձեզ համար ըլլայ բարօրութեան եւ երջանկութեան տարի մը, այս բառերուն ճշմարիտ իմաստով:
Ճիշդ է թէ Պէյրութէն գրասէր եւ գրագէտ անձ մը, պրն Գերսամ Ահարոնեան, ինծի գրած էր թէ տեղեակ է որ ձեր մօտ կը գտնուի իմ մէկ կենսագրութիւնս, եւ խնդրած էր, որ թոյլատրեմ անոր հրատարակութիւնը «Անի» կոչուող հանդէսի մը մէջ: Սիրով տուի խնդրուած արտօնութիւինը, եւ իրեն առաջարկեցի որ ձեզի դիմէ:
Կը տեսնեմ որ համակարծիք եք եւ պատրաստակամ: Արդարեւ կը գրէի հետեւեալը. «Ձեր կենսագրութեան հրատարակութեան մէջ ոեւէ անպատեհութիւն չեմ տեսներ, եթէ դուք կը փափաքիք»:
Ուրեմն բարութիւն ունեցէք, կ՛աղաչեմ, այդ կենսագրութեան մէկ հաւատարիմ ընդօրինակութիւնը ղրկելու ուղղակի ի՛մ հասցէիս: Ես պէտք եղածը կը տնօրինեմ:
Յայտնելով իմ անկեղծ շնորհակալութիւնս, կը խնդրեմ որ հաւատաք բարեկամական լաւագոյն զգացումներուս:
Ջերմ բարեւներովՙ
ՇԱՀՆՈՒՐ ՔԵՐԷՍԹԷՃԵԱՆ
* * *
Վիէն, 27 օգոստ. 1951
Սիրելի Պ. Ճուհարեան
Վերջապէս աւարտեցաւ իմ «Բամբասանք» տիտղոսով թատրերգութեանս տպագրութիւնը, զոր կարողացայ իրագործել շնորհիւ Ձեր ակումբի սարքած յոբելեանական հանգանակութեան, որուն արդիւնքը հաճած էիք ինծի ղրկել: Այսօր ձեզի կը ղրկեմ օրինակ մը:
Ժամանակաւորապէս կը գտնուիմ Ֆրանսայի այս գաւառական քաղաքին մէջ, ուր հիւր եմ ամսէ մը ի վեր հայ բարեկամ ընտանիքի մը. լաւ հանգչեցայ հոս եւ գրական աշխատութիւն մը վերջացուցի: 6-7 օրէն կը դառնամ Փարիզ, ուր հասցէս միշտ նոյնն է: Ուրախ պիտի ըլլայի եթէ հոդ Հալէպ թատերասէրներու խումբ մը կազմելով այս թատերախաղին խնամեալ ներկայացում մը սարքէիք: Եթէ ներկայացումը տեղի ունենայ եւ հասոյթ մը գոյանայ, կը յուսամ, որ անկից մաս մը իբր հեղինակի իրաւունք կը ղրկէք ինծի:
Թոփալեան քիչ թիւով օրինակներ ղրկեր է ինծի այս գրքոյկէն: Եթէ աւելի բազմաթիւ օրինակներ ունենայի տրամադրելի, գոնէ 2 օրինակ եւս ղրկէի ձեզի իբր նուէր ձեր յանձնախումբի գլխաւոր անդամներուն: Գրեցէք ինծի Փարիզի հասցէիս թէ, քանի օրինակ նուէր ղրկելու եմ ձեր յանձնախումբին եւ ո՞ր անդամներուն:
Անգամ մը եւս յայտնելով ձեր յանձնախումբին բոլոր անդամներուն իմ սրտագին շնորհակալութիւններս, կը խնդրեմ որ ընդունիք սիրալիր բարեւներս:
Ա. Չօպանեան
Աղբյուր՝ ԱԶԳ ՕՐԱԹԵՐԹ
