Նորայր Բյուզանդացի (1844 կամ 1845, Ստամբուլ, Օսմանյան կայսրություն — դեկտեմբերի 25, 1915), հայ հայագետ-բանասեր։
Կենսագրություն
Ծնվել է Կ. Պոլսում, բուն անունը եղել է Ստեփան Գազեզյան։ Կրթությունն ստացել է Վենետիկի Մխիթարյան միաբանության վանքում, աշակերտել է Ղևոնդ Ալիշանին։ Վանքում նրան կոչել են Հարություն Թերզոնց։ 1866 թվականին ավարտել է ուսման ընթացքը, որպես ուսուցիչ պաշտոնավարելՄուրատ-Ռաֆայելյան վարժարանում։ Հաջորդ տարի դարձել է «Բազմավեպի» տեսուչ, ապա՝ Մխիթարյան միաբանության մատենադարանապետ։ 1870-ականների սկզբներից հրաժարվել է հոգևորական կոչումից, մեկնել նախ Փարիզ, ապա՝ Կ. Պոլիս։ Հետագայում ամուսնանալով մի շվեդուհու հետ, բնակություն է հաստատել Ստոկհոլմում։ «Բազմավեպում» տպագրել է բանասիրական հոդվածներ։ Մխիթարյանների վանքից դուրս գալուց հետո ամբողջովին նվիրվել է Ֆրանս-հայ բառագրքի ստեղծմանը, ավարտել և լույս ընծայել Կ. Պոլսում, 1884 թվականին «Բառագիրք ի գաղղիերէն լեզուի ի հայերէն, հետեւողությամբ բառարանացն Էմիլ Լիթրէի և գաղղիական ակադեմիայի» վերնագրով։ Նույն այդ տարիներին Կ. Պոլսում հրատարակել է «Հայկական բառաքննութիւնք ուղղութիւնք ընթերցուածոց մատենագրութեանց նախնեաց և նշանակութեան բառից» գիրքը։ Ստոկհոլմում ապրելու տարիներին 1887 թվականից փորձել է լույս ընծայել բանասիրական վիմատիպ մի հանդես «Քննասեր» վերնագրով, սակայն հաջողություն չի ունեցել։ Շարունակել է աշխատակցել «Հանդես ամսօրյա», «Մշակ» և այլ պարբերականներին, դառնալով հեղինակավոր դեմքերից մեկը հայագիտության մեջ։ Նրա գլուխգործոց երկասիրությունը պետք է համարել Կորյունի ստեղծագործություններին նվիրված հմտալից հետազոտությունը, որը լույս է տեսել Թիֆլիսում 1900 թվականին, հետևյալ վերնագրով՝ «Կորիւն վարդապետ և նորին թարգմանութիւնք»։ 1900-1910-ականներին շարունակել է հայագիտական հանդեսներում տպագրել բանասիրական հոդվածներ, սակայն առողջական վիճակի վատթարացման հետևանքով հնարավորություն չի ունեցել լույս ընծայել այն մի քանի արժեքավոր երկերը, որոնց ձեռագրերը պահվել է Ստոկհոլմի համալսարանում։ Դրանցից ուշագրավ են հին հայերենի և միջին հայերենի բառարանները, որոնց վրա հեղինակը աշխատել է ավելի քան կես դար։ Նույնքան արժեքավոր է նրա մի այլ աշխատությունը՝ «Տեսութիւն քննական քերականութեան Հ. Արսենի Այտնեան» գիրքը, բաղկացած երեք հարյուր էջից։ Կյանքի վերջին տարիներին աշխատել է Նահապետ Քուչակի տաղերի գիտական հրատարակության վրա:
