Դանիել Վարուժան․ Ծիծաղ, զայրույթ

Մըշուշին մեջ, հորձանապտույտ, տարուբեր,
Թող մըրրիկներն ոռնան՝ ճամբեն՝ մոլորուն,
Եղած՝ այս կույր աշխարհիս կույր թըռիչներ,
Թող տըքնի ծովն, և թող լեռներն առնեն քուն.

Թող մայր-բնությունը վախճանի, ու ետքն ալ
Իր աճյունեն կենդանանա վերըստին,
Ընթանալով նույն ճամբայէ մ’անայլայլ՝
Որուն ելքն հար միացած է իր մուտքին.

Թող ալիքները մեկմեկու ետևեն՝
Դեպի հեռուն՝ անծանոթի մ’ընթանան.
Եվ մարդիկ ալ, ուրիշ ալիք, թող վազեն՝
Կես նըշմարված ճառագայթի մը տատան.

Թող հոգիներ ունայնության ձայնին՝ խո՜ւլ,
Երջանկությունն ուզեն բըռնե՜լ. ո՛հ, այդ լույսն,
Որչափ ջանանք մերին գըրկին մեջ առնուլ՝
Պիտի գըտնենք մեր գըրկին վրա տված խույս.

Թող նայվածքներ ըստվերներո՛ւ հետևին,
Թող դափնիներ ծըփան չորս դին գանկերու-
Այդ տերևներ, գիտեմ, դըռնեն սև շիրմին՝
Պիտ’ չը սըղմին դեպի անդի՜ն անցնելու.

Մըխիթարանքը գըտնելու, տենջանքեն՝
Թող հարուստներ հեշտանքի մեջ ընկըղմին-
Ո՛հ, խե՛ղճ սագեր՝ որոնք ջուրին ներքևեն՝
Չոր ու ցամաք պիտի ելլեն վերըստին.

Թող իշխաններ համբույրներո՛վ կիներու՝
Շարեն իրենց կյանքի համրիչն հեշտական,
Եվ մեղկօրեն, կախարդ կապտող ձեռքի՝ հլու,
Անոնց աչքին մեջ իրենց պարտքը մոռնան.

Դիմա՛կ փոխե թող Եվրոպան ըստ շահին,
Մինչ դատասաց՝ դատավորի՜ ըզգեստով,
Եվ թող ինքզինքը խաբխըբէ տակավին՝
Թող կըգործէ վըսեմությունը, խըղճով.

Թող փառամոլն թագի մ’համար մարմաջի.
Թող համբույրներ տեղան նենգող քղանցքի վրա.
Մողեզի պես՝ որ քարէ քար կը թագչի՝
Կեղծն իր քողին տակ բացխըփիկ թող խաղա.

Ես՝ իմ վսեմ երազիս մեջ փաթթըված,
Հոն, լերան վրա, հեգնող արծիվ մըտածման,
Սուր ճիրաններս՝ բնության կուրծքին, դեպի ցած
Պիտի նայիմ և պի՛տ խընդա՜մ ատոնց վրան:
Բայց երբոր Չարը ծընի այս ամենեն,
Այս խոլանքեն վընասն ելլե անդադար
Մարդկության մեկ մասին մոլի հագուրդեն
Մյուս տարաբախտ մասն ըլլա զոհ մ’անարդար.

Բայց երբ աշխարհըս. փըրփրերա՜խ երիվար,
Սուրբ վարողին դեմ իր բաշերը թոթվի.
Երբ հասկը՝ գոռ փոթորկին տակ պառկի վար,
Եվ կոտրի վարդը տերևին ներքևէ.

Երբ բաց մատյանը բնությունն էր գաղտնիքին՝
Դեռ մեր տկար աչքեն բըռնէ դեպ հեռու.
Երբ լացերու փոխվին երգերն ալիքին,
Եվ դեռ ջանա մարդն իր շուքին հասնելու.
Երբ քաղելու համար լոկ վարդ մ’հաճույքեն՝
Կույր հոգիներ իրենց խուժող ոտքին տակ
Մանիշակներ, անմոռուկներ կոխկըռտեն,
Եվ խոցէ բյուր սիրտեր՝ փառքի մը տենչանք.

Երբ դատարկված թանկ բաժակներ խընջույքի,
Դուրսն, աղքատին արցունքներով մաքրըվին.
Եվ ալիքներն ուրախության աղմուկի,
Սեմին վըրա, խեղդեն լալյունն անսվաղին.

Երբ զինք մըշուշը ցույց տալու համար, վերև,
Արևուն վեհ ճակտին կառչի լըկտօրեն.
Երբ ելլելու համար բարձունքն՝ հաղթ քայլեր
Ինկած կուրծքերն իրենց սանդուխ գործածեն.

Երթ օրենքին՝ քըմահաճույքն ըլլա ղեկ
Եվ Արևմուտքը տակավին բավական
Ըստվեր երկնէ, քող մ’հյուսելու թանձըրկեկ
Արևելքի ցողերուն վրա մըշտական.

Սուտը, դաժա՜ն, ահեղ հիդրա, երբ իրեն
Պըրկումներուն մեջ ճըշմարտին հեծել տա
Երբ բըռնությունն իբրև լերան մը բազեն,
Թըռչուններու տարմեր ընե խեղդամահ.

Ես այն ատեն, նորածին Մուսայիս՝ պարտակա՜ն,
Քընարազարդ իբրև առյուծ մը վըսեմ,
Շըղթաներուս մեջ՝ Բընության, Մարդկության
Երեսն ի վեր ահեղօրեն պիտ մըռնչե՜մ…

7 մայիս, 1904