Այսօր նշան յաղթող երեւեալ ի յերկրի՝ պայծառացոյց զտիեզերս.
Զէն յաղթութեան ետուր զԽաչ քո Տէր.
Ապրեցուցանել զմեզ ի պատրանաց թշնամւոյն:
Փայտ կենաց կանգնեալ ի մէջ տիեզերաց՝ յոյս եւ ապաւէն ազգի մարդկան.
Սա պահեսցէ զմեզ յամենայն վտանգից մերոց.
Ապրեցուցանել զմեզ ի պատրանաց թշնամւոյն:
Յաղթող զօրութեամբ Խաչի Քո պահեա զմեզ Քրիստոս Աստուած.
Որ տարածեցէր զձեռս Քո ի նմա եւ լուծեր զկնիք դատապարտութեան յանցանաց մերոց.
Ապրեցուցանել զմեզ ի պատրանաց թշնամւոյն:
(Շարակնոց)
Մեծն Կոստանդիանոս ինքնակալ կայսեր որդու՝ Կոստանդի օրօք, Պենտէկոստէի օրրը՝ Յինանաց շրջանի Ահեկի երեսունի կամ մա¬յիսի եօթի առաւօտեան, երեւաց Տէրունական սուրբ Խաչը, երեւաց պայծառ եւ ահեղափայլ, շքեղ ու լուսաւոր: Երեւաց առաւօտից մինչեւ օրուայ երրորդ ժամը եւ տարածուեց Գողգոթայից մինչեւ Ձիթենեաց սուրբ լեռը: Եւ բոլորը՝ տղամարդիկ ու կանայք, ծերերն ու մանուկները, լցուեցին մեծ խնդութեամբ: Մինչեւ իսկ տանը փակուած աղջիկները գնացին սուրբ եկեղեցի եւ մեծ գոհութեամբ փառաւորեցին Աստծուն: Ուրախանում էին փառաւոր հրաշքի համար, որ Աստուած ցոյց տուեց քրիստոնեաներին եւ ամա¬չեց¬րեց հրէաների անհաւատ ազգին ու հեթանոսներին: Նրանցից շատերը հա¬ւատացին Քրիստոսին, եւ հազարաւոր մարդիկ մէկ օրում մկրտուեցին սուրբ Կիւրեղի՝ աստուածաբան վարդապետի կողմից: Նա, որ այդ ժամանակ Երուսաղէմի պատրիարքն էր, սուրբ Խաչի երեւման մասին թուղթ գրեց Կոստանդ թագաւորին եւ քարոզեց հրէաներին ու հեթանոսներին: Բազում անհաւատների դարձրեց դէպի քրիստոնէութիւնը, պատուիրեց բոլոր քրիստոնեաներին ամուր պահել քառասնորդական աղուհացի պահքը, քանի որ սկսած առաքեալներից մինչ սուրբ Կիւրեղ հայրապետը, Առաջաւորաց պահքից մինչեւ Զատիկն ընկած շրջանն աւանդել էին աղուհացի պահքի համար պահել եօթանասուն օր, սակայն այն պահելը կամ չպահելը կամաւոր էր: Բայց սուրբ Կիւրեղ հայրապետը սահմանեց երկու շաբաթ պահել բարեկենդանի համար եւ եօթ շաբաթ՝ պահել պնդութեամբ ու ընթերցուածքներով: Նա Յակոբոս Տեառնեղբօր քառասուն ընթերցուածքների վրայ աւելացրեց եւս տասնինը, եւ այս ամէնն արեց ի փառս սուրբ Խաչի երեւման, որ խաչաձեւ լոյսով երեւաց Գողգոթայի վրայ եւ ցոլարձակեց մինչեւ Ձիթենեաց սուրբ լեռը՝ ակներեւ բոլորին: Եւ սուրբ Խաչափայտը, որ Խաչի գիւտից յետոյ պահւում էր մեծ պատուով, նոյն ձեւով այսօր փայլեց պայծառ լոյսով ի պարծանք քրիստոնեաների, նաեւ ի լրումն Տէրունական այն խօսքի, որ գրուած է Մատթէոսի Աւետարանում. «Եւ ապա երկնքում պիտի երեւայ մարդու Որդու նշանը»: Սա եղաւ նաեւ ի նշան սուրբ Խաչի ահեղափայլ երեւման, երբ լինի Քրիստոսի միւս անգամ Գալուստը Արեւելքից, քանզի այս օրուայ խաչի երեւումը Վերջին օրուայ սուրբ Խաչի երեւման առհաւատչեան է:
Եւ արդ, մենք, ո՛վ Քրիստոսի հաւատացեալներս եւ Սուրբ Խաչի երկրպագուներս, եկէք տօնե՛նք սուրբ Խաչի երեւման պայծառ տօնը, քանզի՝
Խաչի շնորհիւ մեզ տրուեց Կենաց Ծառը;
Խաչով ճաշակեցինք անմահութեան պտուղը;
Խաչով վայելեցինք անթառամ Ծաղիկը;
Խաչով վայելեցինք անվախճան Կեանքը;
Խաչով արժանացանք վայելչական Դրախտին;
Խաչով արժանի եղանք մտնելու առագաստը;
Խաչով պիտի մտնենք յաւիտենական հանգիստը;
Խաչով դեւերը փախան մեզնից;
Խաչով հրեշտակները խառնուեցին մարդկանց;
Խաչով վերացաւ մահը;
Խաչով քաւուեց մեղքը;
Խաչով աւերուեցին մեհեանները;
Խաչով կործանուեցին բագինները;
Խաչով փշրուեցին կուռքերի արձանները;
Խաչով շինուեցին եկեղեցիները;
Խաչով հիմնուեցին տաճարները;
Խաչով կառուցուեցին նահատակների վկայարանները;
Խաչով շինուեց սուրբ Կաթողիկէն;
Խաչով բարձրացաւ Խորանը;
Խաչով պայծառացաւ հաւատը;
Խաչով կանգնեցուեց սուրբ Սեղանը;
Խաչով հաստատուեց Աւազանը;
Խաչով աւանդուեց մկրտութիւնը;
Խաչով կնքուեց դրոշմը;
Խաչով տրուեց քահանաների օծութիւնը;
Խաչով օրհնուեց սուրբ Պատարագը;
Խաչով զոհաբերութիւն մատուցուեց;
Խաչով դժոխքը պարտութեան մատնուեց;
Խաչով վերացաւ ապականութիւնը;
Խաչով պարտուեց մահը;
Խաչով բացուեց Դրախտը;
Խաչը երեւաց, եւ միաբանուեցին երկինքն ու երկիրը;
Խաչը երեւաց, եւ հրեշտակները մարդկանց պահապան եղան;
Խաչը երեւաց, եւ ծաղկեց քրիստոնէութիւնը;
Խաչը երեւաց, եւ հաստատուեց հաւատը;
Խաչը երեւաց, եւ կատարուեց Փրկչի հրամանը;
Խաչը երեւաց, եւ կատարուեց սաղմոսի խօսքը, թէ՝ երեւաց նրա փայլատակումը տիեզերքին;
Խաչը երեւաց, որը տեսաւ երկիրը եւ սասանուեց;
Խաչը երեւաց, եւ մարգարէները ցնծացին, քանզի կատարուեցին նրանց խօսքերը;
Խաչը երեւաց, եւ առաքեալները պայծառացան, քանզի ճշմարիտ դարձաւ Աւետարանի քարոզութիւնը;
Խաչը երեւաց, եւ հայրապետները զօրացան;
Խաչը երեւաց, եւ վարդապետները պերճացան;
Խաչը երեւաց, եւ մարտիրոսները պսակուեցին;
Խաչը երեւաց, եւ ճգնաւորները քաջալերուեցին;
Խաչը երեւաց, եւ հրեշտակները խառնուեցին մարդկանց;
Խաչը երեւաց, եւ մարդիկ հրեշտակներին դասակից եղան;
Խաչը երեւաց, եւ կոյսերը զգաստացան;
Խաչը երեւաց, եւ ամուսնացածները ողջախոհ դարձան;
Խաչը երեւաց, եւ ծերերը հոգի առան;
Խաչը երեւաց, եւ մանուկները պաշտպանուեցին;
Խաչը երեւաց, եւ երիտասարդները կրթուեցին;
Խաչը երեւաց, եւ կրօնաւորները ողջախոհ դարձան;
Խաչը երեւաց, եւ կանայք արիացան;
Խաչը երեւաց, եւ ախտաւորներն առողջացան;
Խաչը երեւաց, եւ վիրաւորները բժշկուեցին;
Խաչը երեւաց, եւ հրէաները կարկամեցին;
Խաչը երեւաց, եւ հեթանոսներն ամօթահար եղան;
Խաչը երեւաց, եւ մեղաւորներն արդարացան;
Խաչը երեւաց, եւ դեւերը հալածուեցին;
Խաչը երեւաց, եւ մեռելները յարութեան յոյս ստացան;
Խաչը երեւաց, եւ անհաւատներն þի Քրիստոս դարձան;
Խաչը երեւաց, եւ հեթանոսները մկրտուեցին Հօր եւ Որդու եւ Սուրբ Հոգու անուամբ:
Արդ, այսքան եւ այսպիսի բիւրաւոր բարիքների առիթներ գտանք: Ո՛վ սիւն հաւատի, սուրբ Խա՛չ երկրպագելի եւ քրիստոնեաներիս համար պաշտելի: Դու պարծանքն ես Պօղոսի, զէնքն ու վահանը Պետրոսի: Դու սուրբ Եկեղեցու փառքն ես, սուրբ հաւատի ամուր պարիսպը: Դու քեզ տօնողներիս պահապանն ես եւ քեզ երկրպագողներիս բարեխօսը: Դու բելիարի հալածիչն ես ու նրա զօրքին յաղթողը:
Անդադար բարեխօսի՛ր Քեզ պաշտողներիս համար այժմ, ամէն ժամի եւ յաւիտեան. ամէն:
Այս տօնը կատարւում է ի յիշատակ հրաշափառ Խաչի երեւման, որ տեղի ունեցաւ 351 թուականին: Հայ Առաքելական Սուրբ Եկեղեցին այն նշում է Հինանց հինգերորդ կիրակի օրը, սուրբ Զատկից 28 օր յետոյ, 35 օրուայ շարժականութեամբ՝ ապրիլի 19-ից մինչեւ մայիսի 23-ը:
Աղբյոուր՝ shavigh.am
