1. Ի բաց թօթափել այսուհետև զամենայն չարութի՛ւն և զամենայն նենգութիւն, և զկեղծաւորութիւնս, և զնախանձ, և զամենայն չարախօսութիւն:
Դե՛ն նետեք այսուհետև ամեն տեսակ չար մտածում ու նենգություն, կեղծավորություն ու նախանձ և ամեն տեսակ չարախոսություն։
2. Իբրև զարդի՛ ծնեալ մանկունս խօսունս, և անխարդա՛խ կաթինն փափաքիցէք. զի նովա՛ւ աճիցէք ՚ի փրկութիւն։
Որպես հավատի նորածին մանուկներ՝ փափագո՛ղ եղեք Աստծու խոսուն և անխարդախ կաթին, որպեսզի նրանով աճեք ու հասնեք փրկության։
3. Եթէ ճաշակեցէք՝ զի քաղցր է Տէր։
«Եթե մի անգամ Տիրոջ խոսքի համն առնեք, կտեսնեք, որ քաղցր է Նա»։
4. Առ որ մատուցեա՛լ էք ՚ի Վէմն կենդանի, որ թէպէտ ՚ի մարդկանէ անարգեալ, այլ առ ՚ի յԱստուծոյ ընտրեալ և պատուակա՛ն է։
Մոտեցե՛ք նրան՝ Քրիստոսին, որովհետև նա՛ է այն կենդանի վեմը, որը թեև մարդկանցից մերժված, բայց Աստծուց է ընտրված և պատվական վեմն է։
5. Եւ դուք իբրև զվէմս կենդանիս շինի՛ք տաճար հոգևոր՝ յանարատ քահանայութիւն, մատուցանել զհոգևո՛րն պատարագս՝ հաճոյ Աստուծոյ, ՚ի ձեռն Յիսուսի Քրիստոսի։
Դուք էլ, իբրև կենդանի քարեր, Քրիստոսի վեմի վրա կառուցվում եք որպես հոգևոր տաճար. յուրաքանչյուրդ դառնում եք անարատ քահանաներ և Հիսուս Քրիստոսի միջոցով Աստծուն մատուցում ընդունելի հոգևոր պատարագ։
Մեկնություն
Պետրոս առաքյալը, երբ իր նախորդ խոսքում վերստին ծննդյան եղանակի մասին է խոսում, մատնացույց է անում դրա անհամեմատ վեհությունը, որն Աստված պարգևել է մեզ ու այդպիսով՝ շնորհել է աստվածամերձ լինելու և երանելի կյանքը ստանալու հնարավորությունը։ Այնուհետև առաքյալը խոսում է երկու տեսակի «սերմերի» տարբերությունների մասին. մեկը՝ այն, որ ապականացու մարմիններում է սերմանվում, ապականացու համարելով, իսկ մյուսը՝ անապականը, կենդանի ու մշտնջենավոր կոչելով։
Աստծու խո՛սքն է այդ սերմը, և այն հոգիները, որոնցում այդ անապական սերմն է սերմանվել, վերածնվում են իբրև Աստծու որդիներ՝ Սուրբ Հոգու բնակության համար, և ժառանգակիցն ու եղբայրակիցն են դառնում Քրիստոսի։
Իսկ ահա ապականացու սերմերը անցավոր ու դյուրավնաս են, և երբ դրանք սերմանվում են մարդկանց հոգիներում, իրենց նման անցավոր ու դյուրավախճան են դարձնում նաև ո՛չ միայն այդ մարդկանց հոգիները, այլև մարմիննե՛րը։ Ուստի և նման ապականացու մարմնից «ելած» բոլոր խոսքերն ու խորհուրդները ևս դյուրավախճան են և շատ ավելի շուտ են թառամում, քան խոտը։ Այդպիսի մարդկանց ողջ փառքն ու վայելչությունը, երիտասարդության պսակն ու ծերության պատիվը, իշխանության զորությունն ու հարստության մեծությունը ոչնչով ավելի չեն խոտածաղկից։
Եվ այնուհետ էլ Պետրոս առաքյալը մատնանշում է Ավետարանում հնչած Աստծու Որդու այն ազդարարությունը, թե Իր խոսքը մնայուն ու հավիտենական է, և որ եթե անգամ երկրի հաստատունությունը խարխլվի էլ, միևնույն է, Աստծու խոսքը գետնին չի մնա։
Ու միայն այս ամենը թվելուց հետո է, որ, զարգացնելով իր խրատական խոսքը, առաքյալը զգուշացնում է հեռու մնալ Ավազանի ծննդյամբ մեզ շնորհված անապականության սերմին հակառակ ամեն ախտից՝ հանձնարարելով ամեն ախտ իբրև փոշի ու իբրև հող «թոթափել» ու դեն նետել մեզնից։ Եվ, ահա՛, առաքյալն ասում է. «Դե՛ն նետեք ամեն տեսակ չար մտածում ու նենգություն, կեղծավորություն ու նախանձ և ամեն տեսակ չարախոսություն»։
Աստծու մեծամեծ պատվիրաններից մեկն էլ այս է, որ գիտենանք ճիշտ ընտրություն կատարել լավի ու վատթարի, ողջախոհի ու վավաշոտի, կեղծավորի ու մաքրամիտի, նախանձոտի ու բարեբարոյի, չարախոսի ու օրհնաբարբառի միջև։ Հարկ է նաև իմանալ, թե որը՝ որտեղից է սկիզբ առնում ու ինչին է հանգում, և ապա միայն աստվածայինին հակասող ամեն վատ բան, ինչպես փոշին՝ հագուստի վրայից, թոթափել ու հոգուց ներս ընդունել միայն այն, ինչն Աստծուց է սկիզբ առնում։
Առաքյալը շատ դիպուկ է ասում՝ «ի բաց թօթափել» (դեն նետել)՝ այդ գործողության դյուրությունը ցույց տալով։ Քանի որ, օրինակ, փոշին, որ միաձույլ չէ ծիրանիին, յուրաքանչյուր մեկը հեշտությամբ կարող է թափ տալ և վերադարձնել զգեստի գեղեցկությունն ու շքեղությունը. այդ դեպքում այլևս պատմուճանը լվանալու կամ տեսակ-տեսակ օճառներ օգտագործելու կարիք չկա, այլ միայն ձեռքն այս ու այն կողմ տարուբերելու կարիքը կա, ինչի շնորհիվ փոշին իսկույն մաքրվում է։
Նմանապես ու դեռ մի բան էլ ավելի դյուրին է վերոնշյալ ախտերի փոշին թոթափելը, քանի որ այդ ախտերը մեր բնության մասը չեն կազմում։ Նույն պատճառով է նաև, որ առաքյալն ասում է. «Դե՛ն նետեք այսուհետև»։
«Այսուհետև» ասելով՝ առաքյալն ա՛յն է կամենում պարզաբանել, որ վերստին ծննդյամբ մեծ շնորհները ընդունելուց, մեռելությունից՝ կենդանության դառնալուց, Աստծու հետ միավորությունից, երկնային բարիքների վայելումից, հրեշտականման ապրելակերպից հետո դուք դարձյալ չվերադառնա՛ք անգիտության ընթացքին, այլ այսուհետ թոթափեք ձեզնից ձեր հոգիների փոշենման կարկամությունը։ Քանի որ լույսը չի բնակվում խավարի մեջ, և ո՛չ արդարությունը՝ անօրինության, ու ո՛չ էլ Քրիստոս՝ բելիարի։
Ապա առաքյալը սկսում է հերթականությամբ թվարկել, թե ինչն է հարկավոր ու անհրաժեշտ թոթափել մեզնից, կամ մեզնից հեռու նետած այդ ախտերի փոխարեն ինչն է հարկավոր «ներս ընդունել», որպեսզի չլինի թե մեր ներսում իրար հակընդդեմ խորհուրդներ «բնակվելով»՝ պղտորեն մեր հոգին ու ունայնացնեն մեր միտքը։
Եվ ահա առաքյալն ըստ կարգի թվում է մերժելի խորհուրդները՝ ասելով. «Ամեն տեսակ չար մտածում ու նենգություն, կեղծավորություն ու նախանձ և ամեն տեսակ չարախոսություն»։
«Այս բոլորը,- ասում է առաքյալը,- բանսարկուի «գյուտերն» ու նրա կերպարանքն իսկ են, քանի որ այն ախտերով, որոնցով նա «առաջնորդվեց»՝ Աստծու դեմ ապստամբելով, այդ նույն ախտերով էլ գերեց մարդկային բնությունը»։ Ինքը՝ բանսարկուն էր, որ հայտնագործողը եղավ չարի, և այն էլ՝ ոչ թե միայն չարի մի տեսակի, այլև զանազան տեսակի չարիքների։ Նա եղավ չարի առաջին գյուտարարը, սակայն նա չարը ոչ թե Աստծու ստեղծածների միջից գտավ, այլ ի՛ր իսկ ինքնիշխան կամքով ու չար հոժարությամբ երկնեց այն։ Եվ այդուհետ էլ աղբյուրաբար բխեցրեց չարիքը՝ դառնության արմատն ամենքին հասանելի դարձնելով, ու այդկերպ նրանով պղծվեց ողջ մարդկային բնությունը։
Բանսարկուն անօրինության բոլոր «տեսակները» ամբարեց իր անձի մեջ՝ «ամեն տեսակ նենգություն, կեղծավորություն ու նախանձ և ամեն տեսակ չարախոսություն», և սրանց միջոցով որսաց մարդկանց կորստյան համար. նախանձելով մարդուն իր մեծ պատվի համար՝ կեղծավորությամբ ու նենգությամբ խաբեց նրան։
Չարախոսեց մարդու մոտ Աստծու մասին և Նրան «նախանձոտ» բամբասեց՝ իր իսկ չար կերպարանքով «զգեստավորելով» մարդուն։ «Աստված գիտեր,- ասում է նա,- թե որ օրը ուտեք այն ծառի պտղից, աստվածներ կդառնաք և կճանաչեք բարին ու չարը, և այդ պատճառով,- ասում է,- արգելեց ձեզ ուտել այն պտղից՝ նախանձելով ձեր պատվին»:
Եվ մարդն էլ, այդ խոսքի պատրանքին տրվելով, հանդգնեց «մոտենալ» ծառին, ինչի պատճառով էլ մահվան դատապարտվեց: Այդպիսով, սատանան ծուղակը գցեց մարդուն՝ նրան ծառայեցնելով իր ունեցած ախտերին, այդ թվում և՝ չարամտության, նենգության, կեղծավորության մոլորություններին, ու այդ ամենը նա գործեց իր չարախոսության միջոցով:
Այս ախտերով վարակված մարդիկ որևէ բանով չեն տարբերվում դևերից ու կեղեքում և վնասում են միմյանց իժերի ու քարբերի և կամ վայրի գազանների նման՝ իրար նենգելով, մեկմեկու նկատմամբ կեղծավորություն դրսևորելով, ուրիշների բարիքներին նախանձելով, միմյանց չարախոսելով և ատելության բոլոր տեսակները իրար հանդեպ ցուցաբերելով:
Եվ արդ, առաքյալը, այս անտանելի չարիքներն ու բանսարկուի կերպարանքը մարդու մեջ կերպարանված տեսնելով, հրամայում է «թոթափել» այդ ամենն իբրև ոչ բնութենական փոշի, և այդ ամենի փոխարեն Քրիստոսի կերպարա՛նքը հագնել՝ անմեղությունը, հեզությունն ու մարդասիրությունը: «Ո՛չ այն, ինչ օտար է մեր բնությանը,- ասում է առաքյալը,- այլ ա՛յն, ինչ մենք Աստծու կողմից մեր ստեղծումից ի վեր ունենք մեր բնության մեջ, այն է՝ անմեղությունն ու աննենգ վարքը»: Ահա ա՛յս է նշանակում առաքյալի այդ խոսքը:
Որպես հավատի նորածին մանուկներ՝ փափագո՛ղ եղեք Աստծու խոսքի անխարդախ կաթին, որպեսզի նրանով աճեք ու հասնեք փրկության։
Շատ վայելուչ ու ամեն բանից առավել պատշաճ է մանուկների բնությանը հատուկ առաքինությունը, այդ պատճառով էլ հենց նրա՛նց օրինակն է բերում առաքյալը, չնայած որ սուրբ հայրերից շատերի օրինակը ևս նա կարող էր բերել, ինչպես օրինակ՝ Եղիայի, Եղիսեի, Հովհաննեսի կամ մյուս մարգարեների, որոնք անմեղությամբ ու աննենգ վարքով էին աչքի ընկնում՝ որևէ մեկի հանդեպ կեղծավորություն չցուցաբերելով, որևէ մեկի պատվին չնախանձելով և որևէ մեկի մասին չչարախոսելով: Սակայն որպեսզի առաքյալի այս խոսքը լսողները չասեին, թե՝ «մենք ինչպե՞ս կարող ենք նրանց մակարդակին հասնել, քանի որ նրանք մարգարեներ էին, իսկ մենք՝ ոչ», այդ պատճառով էլ մարգարեների՛ն չի մատնանշում Պետրոս առաքյալը, այլ մատնացույց է անում մանուկների՛ն՝ իր ունկնդիրներին հորդորելով նմանվել նրանց առաքինության օրինակին:
Այդկերպ նաև, միաժամանակ, առաքյալը զգոնության կոչ է անում մեզ՝ պատվիրելով նմանվել մանուկների անմեղության օրինակին, քանի որ այն ամենն, ինչ մանուկներն ունեն իրենց բնությամբ, այդ ամենը մենք էլ կարող ենք սեփականել, եթե միայն կամենանք: Չէ՞ որ չարությունից ու նենգությունից զուրկ է մանուկը, և նրանք ծառա չեն մեր անձերը տագնապեցնող մեղքերի բազմությանը: Որևէ մանկան մեջ չկա ո՛չ մարմնի ցանկություն, ո՛չ սեր՝ հարստության նկատմամբ, ո՛չ փառամոլություն, ո՛չ ամբարտավանություն, ո՛չ որկրամոլություն և ո՛չ ոխակալություն որևէ մեկի հանդեպ:
Մանուկը բազմիցս գնում է իր մոր մոտ՝ կաթ ըմպելու, և երբ մայրը կանչում է մանկանը, վերջինս երբեք չի հրաժարվում, այլ նետվում է մոր գիրկն ու միայն մեկ բան է տենչում՝ մոր կրծքից հարաժամ կաթ ըմպել: Հենց այս պատճառով էլ Տերը այսպիսինների՛ն է Արքայություն խոստանում և չափահաս տարիքի հասածներին էլ սաստում է նրանց օրինակով՝ ասելով. «Եթե չդառնաք ու չլինեք մանկան նման, Աստծու արքայությունը չեք տեսնի»։
Արդ, այսպիսի մանուկներին նմանվե՛լ է հրամայում երանելի Պետրոսը և հորդորում բոլոր մեղավոր ախտերն ու չարի ողջ կատաղությունը «դեն նետել» մեզնից՝ կոչ անելով անմեղությամբ և պարզամտությամբ բնակվել մեր մարմիններում, իբրև հավատի նորածին մանուկներ։
Այս ասելուց հետո էլ, ասես, առաքյալը նշում է ա՛յն մանուկներին, որոնց ինքն ակնարկում է, այսինքն՝ նրանց, ովքեր դեռ իրենց մոր կաթից են կախված և ովքեր դեռ որևէ չարություն չունեն իրենց հոգում՝ այդպիսով մեզ ևս նրանց պես լինել հորդորելով։
«Խոսուն և անխարդախ կաթի՛ն փափագեք»,— ասում է առաքյալը։ Կաթ ասելով նկատի ունի աստվածային պատգամների վարդապետությունը, քանի որ ինչպես տեսանելի մարմնական կաթն է մանուկներին սնուցում մինչև նրանց հասունանալն ու մեծահասակներին սեղանակից լինելը, այդպես էլ Փրկչի այս հոգևոր, վարդապետությա՛ն կաթը Ավազանի մաքուր արգանդից ծնվածներին սնուցում է մինչև վերջիններիս՝ Քրիստոսի «հասակին» մոտենալը և սրբերի հետ հոգևոր սեղանից ճաշակելուն արժանի դառնալը։ Կաթը վարդապետությունն է համարում նաև Պողոսը՝ ասելով. «Ձեզ կաթ տվեցի, և ո՛չ՝ մսեղեն կերակուր»։
Իսկ «խոսուն և անխարդախ» ասելով՝ Պետրոս առաքյալը, կարծես թե, շեշտում է տեսանելի ու իմանալի կաթերի միջև առկա տարբերությունը։ Քանի որ այս առաջին՝ մարմնական ու տեսանելի կաթը, թեպետև սնուցիչն է մանուկների, սակայն անխոս ու անզգայելի է՝ մարդուց առաջացող ու ըստ անհրաժեշտության «հոսող», բացի այդ էլ որոշ ժամանակ անց այդ կաթը դադարում է գոյություն ունենալուց։
Իսկ այն մյուս՝ իմանալի «կաթը» մտավոր ու իմաստուն է, խոսուն և բանավոր, այն Աստծու՛ց է սկիզբ առնում և մարդու միջնորդությամբ՝ արբեցնում մարդկանց։ Ո՛չ ժամանակն է սպառում այս «կաթը», և ո՛չ էլ ըմպել ցանկացողների բազմաքանակությունն է նվազեցնում այն, այլ, որքան որ շատանում են ըմպողները, այդքան ավելի է, օրըստօրե, ավելանում ու առատանում այն՝ նմանվելով մշտաբուխ գետի, որը ըմպումից չի սպառվում։ Եվ դեռ այս կաթը ովքեր որ ըմպում էլ են, ո՛չ միայն իրենց ծարավն են հագեցնում, այլև իրենք ևս «աղբյուր» են դառնում ու իմաստության գետեր են բխում նրանց որովայնից։ Այս պատճառով է, որ առաքյալը խոսո՛ւն կաթն է աստվածային համարում։
Իսկ «անխարդախ» ասելով՝ այդ կաթի աննենգ կերպարանքն է ցույց տալիս, քանի որ Քրիստոսի վարդապետությունը չարակնություն չի պարունակում իրենում և ոչ էլ կեղծավորություն է ցուցաբերում, այլ պարզությամբ ու հստակորեն ուսուցանում է ամեն բան։ Այն իրենում, ինչպես սառույցի կամ ջինջ հայելու վրա, ամբողջովին արտապատկերում է մարդկային բնության կերպարանքը, և եթե մարդը գեղեցիկ «պատկեր» ունի, ապա նրա արտացոլումը այդ հայելում վայելչագեղ է, իսկ եթե չարատեսիլ է մարդու կերպարանքը, ապա անվայելուչ է նաև արտապատկերը։ Այդպիսով աստվածային այս հայելին ցույց է ամեն բան առանց որևէ խարդախության և առանց անդրադարձվող պատկերի կերպարանքը փոփոխելու։
«Արդ, դուք ևս,- ասում է,- Աստծու մանուկները լինելով, այսպիսի կաթի՛ն փափագեք, մի՛ ցանկացեք երկրային, անցավոր իմաստությանը, որը խարդախ ու բազմախաբ է և որի գովությունը միայն իր խոսքի ու բառերի ճարտասանության մեջ է, ինչն էլ հենց «կախարդում» է ունկնդիրներին։
Այլ դուք երկնավո՛ր իմաստությանը փափագեք, նրա՛ն, որ անխարդախ է ու առանց նենգության, և որի գովությունն իր արդյունքի՛ մեջ է, այսինքն՝ անմեղության, պարզամտության և մանուկներին բնորոշ մնացյալ բոլոր առաքինությունների, որոնցով և ձկնորսներն իմաստնացան, որոնցով տգետները հաղթեցին փիլիսոփաներին, որոնցով տկարները հզորացան և ամբողջ տիեզերքը այլակրոնությունից քրիստոնեության դարձրին, քանի որ նրանց զորությունն այն կաթի՛ մեջ էր, և ոչ՝ մարդկային տկարությունների։
Եվ եթե մեկը, այդ խոսուն իմաստությամբ լցված, մանուկներից «ժառանգի» նրանց՝ ի բնե տրված հատկանիշները, այդ կերպ ճշմարտությունը գտած կլինի, քանի որ այս կամ այն մարմնից ծնված մանուկը, թեպետ դեռևս անբան ու անխոս է, սակայն մարդկային բանական կերպարանքն ու իմաստությունն ունի։ Բայց ահա հոգևոր «մանուկները»՝ ծնված Ավազանից, երկու առաքինություն ունեն, որոնք մշտապես են իրենց հետ. մանուկներին բնորոշ անմեղությունն ու խոսքի կատարելությունը, և այդ ո՛չ թե, ինչպես «մարմնապես» մանուկների դեպքում՝ սոսկ մարմնապես դրսևորումով է աչքի ընկնում, այլ երկնավոր իմաստության հաղորդած Հոգու բազմազան շնորհներով զարդարված խոսքի կատարելության հայտնությամբ, որով այս «հոգևոր» մանուկները կարող են խոսել և ուսուցանել։
Հոգևոր ու մարմնական «մանկության» կերպարանքով հանդես եկող այս առաքինություններից որն էլ ընտրի իմաստուն մարդը, բարին ընտրած կլինի, սակայն եթե այս երկուսը միաժամանակ ընտրի, ապա երբեք չի շեղվի ճշմարտությունից։
«Որպեսզի նրանով աճեք ու հասնեք փրկության»,- ասում է առաքյալը։ Մարմնական կերակուրների ճաշակման օրինակով Պետրոս առաքյալը ցույց է տալիս հոգևոր ու աստվածային երևույթները։ Քանի որ, ինչպես գիտենք, մարմնի համար անհնար է առանց նյութական կերակրի ողջ մնալը կամ ֆիզիկապես զարգանալը, որովհետև կերակրի պակասի հետևանքով մարդու մեջ նվազում է նաև կենդանությունն ու դադարում է նրա աճը, այդ նույն կերպ էլ մեզ հարկավոր ու անհրաժեշտ է գիտենալ նաև հոգևո՛ր կերակրի պիտանիության մասին, որն Աստծու իսկ խոսքն է։ Այն Տե՛րը ավանդեց մեզ՝ պատասխանելով փորձչին ու ասելով, թե՝ «ո՛չ միայն հացով է ապրում մարդը, այլ ամեն խոսքով, որ ելնում է Աստծու շուրթերից»։
Արդ, եթե հոգին շատ ունենա այդ կերակրից ու շատ փափագի դրան, հավիտենապես նաև կենդանություն ու անհամեմատելիորեն ավելի շատ աճ կունենա նա, իսկ ահա այդ հոգևոր կերակրի նվազմանը զուգընթաց կսպառվի նաև հոգու կենդանությունը և աճն էլ բոլորովին կդադարի։ Եվ քանի որ բոլոր առաքինությունների վերջնանպատակը հոգու փրկությունն է, ուստի և, այդ իսկ պատճառով ասաց, թե՝ «որպեսզի նրանով աճեք ու հասնեք փրկության»։
Սակայն մարմնական կերակուրների հետ իմ համեմատությունն ուղիղ իմաստով չըմբռնես, քանի որ այդ մարմնական կերակուրը, եթե շատ է սնում մարմինը՝ նրան արբունքի հասցնելով, այդպիսով նաև, միաժամանակ, «հասունացնում» է ախտերի բազմությունը, որոնք, գերելով մարդու հոգին, նրան հեռացնում են փրկությունից։ Իսկ ահա այս աստվածային կերակուրը որքան շատ է «պարարտացնում» մարդու հոգին ու որքան ավելի է «հասունացնում» այն, այդքան ավելի ազատում է չարիքներից և մոտեցնում է փրկությանը։
Եվ փրկությունն էլ, ըստ աստվածային գրերի, Ինքը՝ Հիսուսն է, որն, արդարև, մեր միակ Փրկիչն ու Ազատարարն է։ Սակայն հայտնի է նաև, որ հոգևոր, աստվածային կաթի ըմպումը մեզ ճշմարիտ փրկության համար անհրաժեշտ «հասակին» է հասցնում, եթե միայն մենք մանուկների անմեղությունն ենք արտապատկերում մեր մտքում ու հոգում։
Այս խոսքերից հետո առաքյալը Դավթի մարգարեությունից մի պատշաճագույն վկայություն է մեջբերում՝ հաստատելու համար հոգևոր կաթի քաղցրության մասին իր տեսության ճշմարտացիությունը։ Քանի որ կարծես թե մարգարեն նույնպես այս միտքն է շոշափում իր սաղմոսում, երբ պատմերգում է՝ ամենքին հրավիրելով աստվածային հարսանիքի սեղանի շուրջը և հորդորելով վայելել մատուցվող կերակուրներն ու այդպիսով ճանաչել Աստծու արժանավորությունների անբավ քաղցրությունը։ Եվ այդ խոսքը հետևյալն է. «Եթե ճաշակեք, կտեսնեք, որ քաղցր է Տերը»։
Չէ՞ որ, իսկապես, ամեն մի կերակուր էլ ճաշակելիս՝ զգում ենք նրա համը, թե ինչպիսին էր այն՝ ախորժելի՞, թե՞ անախորժ։ Զգում ենք, և ոչ թե՝ տեսնում, որովհետև տեսությունը խաբուսիկ է, քանի որ կերակրի արտաքին տեսքին նայելով՝ կարող ենք նրա գույնը տեսնել, սև՞ է արդյոք այն, թե՞ սպիտակ, կարմրագո՞ւյն, թե՞ դեղին, սակայն միայն նայելով՝ կերակրի համը չենք կարող իմանալ։ Այս պատճառով և առաքյալը նախ շեշտադրում է ճաշակելը, և ապա միայն՝ տեսնելը։
Իսկ ահա այսպիսի աստվածային կերակուր ճաշակել կարող են միայն նրանք, որոնց քիմքն ու ճաշակելիքները սովոր են ընտրելու բարու և չարի միջև, ու ովքեր, ըստ առաքյալի խոսքի, իրենք իրենց փորձել են և այժմ փորձառու են այդ հարցում։
Իսկ ովքեր չունեն այդ փորձառությունը և հաճախ օգտակար կերակրի փոխարեն՝ մահացուն ճաշակելով են «քաղցրանում», ասել է, թե՝ փառքին, հարստությանը, արբեցությանը, վավաշոտ ցանկություններին ու նմանատիպ մոլություններին են տրվում, նրանք իրենց դատաստա՛նն են ուտում և խմում։ Այսպիսի կերակուրները հագեցնում են նրա՛նց քիմքը, ովքեր չեն ճաշակել երկնավոր բարիքներից և միայն անցավոր կյանքի «օրենքներին» են տիրապետում ու միայն երկրայինին են ծանոթ, իսկ այս անցավոր մարդն էլ չի ընդունում Աստծու հոգին, այլ այն հիմարություն է համարում, ինչպես ասում է Պողոսը։
Եվ ինչպես որ ընդունված է կարծել, որ խոզերը «անտեղյակ» են երկնային գեղեցկություններից, քանի որ իրենց բնությամբ թշնամի են ամեն տեսակի գեղեցկությանը, անուշահոտությանն ու լուսեղեն պարերգությանը, մինչդեռ անտեղիտալի սիրով են «լցված» տիղմի ու ժահահոտության հանդեպ, ինչի պատճառով էլ հազար անգամ մաքրվելուց հետո կրկին թավալվում են տիղմի մեջ, այդպես էլ և, խոզերի նման՝ ամեն մի հոգի, որը դեպի վար նայելով՝ անտեղյակ է երկնային ու անճառ գեղեցկությանը, իր իսկ բնության մեջ ունի թշնամությունը անուշաբույր մաքրության և Աստծու գեղեցկասքանչ ու լուսազարդ պատվիրանների կատարման հանդեպ։
Այդպիսի մեկը, մշտապես խավարում մնալով, հարատևում է իր նսեմության մեջ և իր ունեցած ժահահոտ կերակուրն էլ Աստծու ճաշակման քաղցրությունից շատ ավելի լավն է կարծում և, խոզի նման, թավալվում է տիղմի՝ զանազան ու ժահահոտ մեղքերի մեջ։
Իսկ նրանք, որոնց ճաշակելիքը սովոր է երկնային ցանկությունների բավարարմանը, վարժ են լավի ու վատթարի միջև ճիշտ ընտրություն կատարելու գործում և կարողանում են իմաստությամբ իրենցից հեռու վանել խավարային աղջամուղջը։ Նրանք իմանալի բարիքները ճաշակելով՝ տեսնում են Աստծու քաղցրությունը, և ապա, համարձակություն առնելով, ձայնակցում են սաղմոսերգուին ու ասում. «Իմ քիմքին քաղցր են քո կերակուրները, առավել, քան մեղրն իմ շուրթերին»։ Քանի որ ինքը՝ Դավիթն էլ նախևառաջ ճաշակեց իմաստության ավանդները՝ աստվածային կերակուրը, և ապա, հիացած Աստծու քաղցրությամբ, բարբառեց այս գեղեցկաշուք խոսքերը։
Այսպիսի քաղցրությամբ լցվեց նաև մեկ ուրիշ մարգարե, երբ Աստված նրան ավանդեց թղթի երկու երեսին գրված նամակը, ու այդ մարգարեի շուրթերին «դրված» գիրը առավել քաղցր եղավ մեղրից էլ։ Այսպիսի ու նման քաղցրությամբ լցվեց մարգարեների ողջ աստղաբույլը, ավետարանիչներն ու առաքյալները, երբ Աստված նրանց էր ջամբում Սուրբ Հոգին։ Եվ նրանցից որևէ մեկն էլ, այսկերպ սնված լինելով եկեղեցու ստինքներից, չվրիպեց ճշմարտությունից, այլ նրանցից յուրաքանչյուրը լցվեց Սուրբ Հոգու խորհուրդների ծածուկ տեսությամբ՝ մեզ համար մշտաբուխ գետ դառնալով, որտեղից ոչ թե ջուր, այլ կաթ է հոսում։
Նման կաթնահոս աղբյուր էր Պողոսը, որը հավատի մեջ մանուկ եղողներին կաթ էր ջամբում Քրիստոսով և, սկսած Երուսաղեմից մինչև Լյուրիկիա, քարոզում էր Ավետարանը։
Այսպիսի կաթնահոս աղբյուրներ էին Հովհաննեսը, Ղուկասը, Մարկոսն ու Մատթեոսը, որոնք Ավետարանի խոսքի «կաթը» բխեցրին ու ամենքին արբեցրին Աստծու տնից հոսող քաղցրահամ իմաստությամբ և հոգևոր արբեցությամբ սքանչացրին մաքուր ու աստվածասեր մարդկանց։ Եվ ովքեր որ ճաշակեցին, ըստ մարգարեի խոսքի, ճանաչեցին, որ «քաղցր է Տերը»։
Եվ եթե ուզում եք իմանալ, անտարակուսելիորեն Քրիստոսի Մարմնի ու Արյան խորհրդավոր սեղանից ճաշակումն է ակնարկում մարգարեն իր այս խոսքով, ըստ որի՝ ովքեր որ արժանավորությամբ ճաշակեն երկնքից իջած Հացը, որը կյանք է տալիս աշխարհին, և փոխանակ կաթի՝ ըմպեն Կենդանի Աստծու անմահացնող Արյունը, փափագելի քաղցրությամբ կլցվեն ու, նմանվելով և միանալով Աստծուն, կճանաչեն, որ «քաղցր է Տերը»։
Այս խորհուրդն իսկապես ճանաչողներին տրված է իմանալ, թե նրանք, ովքեր մաքուր խղճմտանքով են մոտենում այս սուրբ Սեղանին և ճաշակում անարատ Գառի արյունն ու ըմպում Նրա մեղսաքավիչ Արյունը, այդպիսով՝ միանալով Աստծուն, ինչպիսի՜ մեծ ուրախությամբ են լցվում։
«Մոտեցե՛ք նրան,- ասում է,- որովհետև նա՛ է այն կենդանի վեմը, որը թեև մարդկանցից մերժված, բայց Աստծուց է ընտրված և պատվական վեմն է»։
Պետրոս առաքյալի խոսքն, ասես, մեզ ուղղորդում է քայլելու մի ճանապարհով ու քիչ-քիչ մեզ մոտեցնում է Ճշմարտությանը։ Այդ ճանապարհի սկիզբը, ինչպես տեսանք, Աստծուն հակառակ եղող ամեն բան մեզնից հեռու նետելն էր ու այնուհետ, շարունակելով ճանապարհը, մանուկների անմեղությանը նմանվելը, ապա՝ հոգևոր կաթն ըմպելը և Աստծու քաղցրությունը տեսնելը, և հետո արդեն առաջ շարժվելն ու սեփական անձը կենդանի Վեմի վրա հաստատելը, որն էլ հենց ճանապարհի ավարտն է։
Սակայն մինչ այս ճանապարհորդությունը նախ հարկավոր ու անհրաժեշտ է մեր մտքի «գարշապարը» մաքրել ամեն տեսակի մեռելոտի աղտեղությունից ու ապա միայն ոտնակոխել սուրբ երկիր, ինչպես որ արեց Մովսեսը։ Քանի որ երբ Մովսեսը պատրաստվում էր սուրբ հողի վրա ոտք դնել, Աստծու ձայնը նրան հրամայեց ոտքերը մերկացնել կոշիկներից և հետո միայն մերձենալ, և որովհետև կոշիկները խորհրդանշում են մեռելությունը, ուրեմն պետք է եզրակացնել, որ Խոսքը Մովսեսին պատվիրեց մերկանալ մեռելությունից։
Եվ այս օրինակը մեր մտքում դրոշմեց նաև Տերը՝ պատվիրելով աշակերտներին բոկոտն ճանապարհ ընկնել, ա՛յն ճանապարհը, որը նրանց տանում էր դեպի վեր, դեպի Աստված։ Այդ պատճառով էլ Քրիստոս նախ լվաց աշակերտների ոտքերը, որպեսզի նրանք արքունական ճանապարհով ընթանան և չարիքի տիղմի մեջ ընկնելով՝ աջ կամ ձախ չխոտորվեն։
Ընկալունակ ունկնդիրը իսկույն ևեթ գլխի կընկնի, թե ո՛վ է Ճանապարհը, քանի որ Նա Ինքը Իր մասին ասաց, թե «Ե՛ս իսկ եմ Ճանապարհը»։ Արդ, ուրեմն, ով որ կամենա սուրբ ոտքերով քայլել այդ Ճանապարհով, նախ պարտավոր ու հարկադրված է մեղքերի տիղմը, որը մեռելությունն է օրինակում, մաքրել իր գարշապարների վրայից և բոկոտն առաջ շարժվել ու մոտենալ Վեմին, ինչպես որ Դավիթը արեց։ Նա, երբ լվացվեց ու մաքրվեց մեծաքանակ տիղմից ու իր ոտքերը վեմի վրա հաստատեց, այդժամ միայն հաստատակամորեն ասաց. «Տերը ինձ դուրս հանեց տառապանքի գբից, ցեխից ու տիղմից, և իմ ոտքերը հաստատեց վեմի վրա»։
Արդ, ինձ այնպես է թվում, որ առաքյալի վերոնշյալ խոսքը «ազգակից» է մարգարեության այս խոսքին, քանի որ մարգարեն ասաց՝ «Տերն իմ ոտքերն հաստատեց վեմի վրա», իսկ սա ասում է՝ «Նա՛ է կենդանի վեմը»։ Նաև, վեմ ասելով Տիրոջն ենք նկատի ունենում ըստ մարգարեի խոսքի, որն ասում է. «Տերը լույս է, ճշմարտություն, անապականություն և արդարություն, որի շնորհիվ հոգևոր կյանքի ճանապարհը ասես հարդարվում է սալահատակով, որպեսզի ուղին մարդուն այս կամ այն մի կողմ չշեղի, այլ իր վրա պահպանելով դեպի Աստված առաջնորդող հետքը՝ ճանապարհորդին անշաղախ պահի հեշտասիրությունների տիղմից»։ Այս է, ըստ իս, նշանակում այն խոսքը, թե՝ «Նա՛ է կենդանի վեմը»։
«Կենդանի վեմ» ասելով՝ առաքյալը զանազանում է այս Վեմը նյութական ու անկենդան վեմից, քանի որ այս մի Վեմը հրաշափառ ու կենդանի է։ Վեմ, որն, ըստ մարդեղության խորհրդի, առանց որևէ «գործիքի» հատվեց սուրբ Լեռից՝ ըստ Դանիելի մարգարեության, և հարվածեց ու կործանեց կուռքերի մեծատեսիլ պատկերները, ու հենց Ինքը՝ լեռնացած այդ Վեմը, լիացրեց տիեզերքն ու «կենդանի» մնաց Իր Աստվածության շնորհիվ։
Ուստի, հայտնի է, որ կենդանի Վեմին միանալով՝ դուք ևս կենդանանալու եք, քանի որ Նա այնպիսի կենսատու բնություն ունի, որ ով մոտենում է Նրան, կենդանանում է։ Սրա համար էր, որ Նա Իր կենդանությունը միախառնեց մեր մեռելությանը, որպեսզի սպանի մահն ու կենդանացնի մեզ՝ մահվան դատապարտվածներիս։ Այս պատճառով էլ առաքյալն ասում է. «Մոտեցե՛ք նրան,- ասում է,- որովհետև նա՛ է այն կենդանի վեմը, որը թեև մարդկանցից մերժված, բայց Աստծուց է ընտրված և պատվական վեմն է»։
Կարծես թե առաքյալը Քրիստոսի գալստյան ու չարչարանքների խորհուրդն է մատնացույց անում՝ այս ասելով, ու ակնարկում է այն, որ թեպետև ամենքն էլ տեսան Նրա սքանչելի գործերը, որոնց նմանը մարդկանցից որևէ մեկը երբևէ չէր գործել, սակայն չհավատացին, այլ անարգեցին ու արհամարհեցին Նրան։ Այդ պատճառով էլ Տերը ծաղրվեց ու ձաղկվեց նրանց առաջ. երբեմն սամարացի էին կոչում Նրան, երբեմն՝ դիվահար, երբեմն էլ՝ աստվածատյաց էին անվանում և Աստծուն չարախոսում էին իբրև անաստվածի։
Իսկ ահա չարչարանքների ժամանակ Քրիստոսի կրած տեսակ-տեսակ անարգանքների ու նախատինքների մասին ո՞վ կարող է պատմել։ Թուքը, ապտակը, եղեգներով ձաղկումը, փշե պսակը, կարմիր քղամիդն ու ծիրանին, և այսքանից հետո էլ՝ քացախն ու լեղին և չարագործների հետ մահվան դատապարտումը վկայությունն են Տիրոջ չարչարանքների։
Տեսա՞ր մարդկանց կողմից Նրան հասցված անարգանքն ու բազմաբնույթ թշնամանքը։ Սուրբ Եսային, այս ամենը տեսնելով, ասաց. «Ո՛չ տեսք ուներ Նա և ո՛չ էլ վեհություն: Նայեցինք մենք Նրան, բայց Նա ո՛չ տեսք ուներ և ո՛չ էլ գեղեցկություն: Նրա տեսքն ավելի անարգ էր ու նսեմ, քան բոլոր մարդկանց որդիներինը»։ Այսպես Նրան՝ կենդանի Վեմին, անարգեցին կառուցողները՝ թույլ չտալով ներս մտնել Աստծու տաճարի շինվածքից։ Այս է ակնարկում այն խոսքը, թե՝ «թեև մարդկանցից մերժված, բայց Աստծուց է ընտրված և պատվական վեմն է»։
Որքան որ մարդկանց չարության կատաղությունը կամեցավ անարգանքի ենթարկել Վեմը, այդքան անգամ ավելի շատ Տերը բարձրացրեց Նրան՝ շեշտելով Նրա ընտրյալ ու պատվավոր լինելը՝ «առ ի յԱստուծոյ» (Աստծու՛ց է ընտված ու պատվական) ասելով։ Սակայն քա՛վ լիցի, թե դա Նրա Աստվածության պատճառով է այդպես ասվում։ Նա երբևէ կարոտ չէ ընտրվելու, քանի որ Նա ամբողջովին հավասար է Իր ծնողին և՛ Իր բնությամբ, և՛ Իր էությամբ, և՛ Աստվածությամբ, և՛ պատվով։
Այլ այստեղ խոսքը Աստծու Որդու՝ մարմնի հետ միավորված բնության մասին է, ա՛յն, որ Վեմ է կոչվում։ Քանի որ Աստվածամարդու այդ միավորված մեկ բնությունն է, որ ընտրությամբ Աստծու համար պատվական ու բոլոր մարդկանց որդիներից ավելի գեղեցիկ է համարվում։ Ո՛չ թե ըստ շնորհի կամ ըստ անհրաժեշտության, այլ ըստ որդիության պատվի՝ Աստծու Բանին միացած լինելով։
Ա՛յս է նաև նշանակում Պողոսի այն խոսքը, թե Տերը Նրան շնորհեց մի այնպիսի Անուն, որը վեր է բոլոր անուններից, որպեսզի Հիսուս Քրիստոսի անունով խոնարհվի ամեն ծունկ՝ լինի թե՛ երկնավորների, թե՛ երկրավորների և թե՛ սանդարամետականների, և ամեն լեզու խոստովանի, թե Հիսուս Քրիստոս Տե՛ր է՝ ի փառս Հայր Աստծու։
Տեսնո՞ւմ ես որդիության պատիվը, տեսնո՞ւմ ես անճառ միավորության զորությունը, թե մինչև ո՛ւր տարավ-բարձրացրեց անարգված, անկում ապրած ու կործանված մարդկային բնությունը։
Իսկ ի՞նչ է նշանակում այն խոսքը, որն ասում է. «բայց Աստծուց է ընտրված և պատվական է»։ Այստեղ առաքյալը մարդկանց կարծիքի հետ համեմատությունն է առաջ բերում, որպեսզի եթե մեկը հանդգնի ասել, թե Քրիստոս Իր տկարության պատճառով անարգվեց մարդկանց կողմից, առաքյալի այս հաստատամիտ ու ճշմարիտ խոսքին հանդիպելով, հրաժարվի իր մոլորությամբ լի կարծիքից։ Ուստի և Պետրոս առաքյալը հայտարարում է, որ եթե Քրիստոսի անարգանքը մարդկանց չարության ու հանդգնության պատճառով էր, ապա պատիվն ու ճոխությունը՝ ըստ ճշմարիտ ու ամենակարող Աստծու ընտրության, ա՛յն Աստծու, որը տեսնում է այն ամենն, ինչ ծածուկ է, և որի առաջ մերկապարանոց է ներկայանում ամեն ոք։
Այսպիսով առաքյալը վստահությամբ «զեկուցում» է իր ունկնդիրներին Վեմի մասին, ում որ հարկ է մերձենալ, հավաստիացնելով, որ Նրա ընտրությունն ու պատիվն Աստծուց էին, իսկ անարգանքները՝ մարդկանց անզգամ խորհուրդներից։
Եվ այնուհետ էլ առաքյալը սկսում է այդ Վեմի բարձրությանը հավասարությունն ու Նրան համապատիվ լինելը մատնացույց անել նրանց, ովքեր իրենց առաքինությամբ մերձեցել են այդ Վեմին ու արժանացել Աստծու ընտրությանը։ Այսպես է ասում առաքյալը. «Դուք էլ, իբրև կենդանի քարեր, Քրիստոսի վեմի վրա կառուցվում եք որպես հոգևոր տաճար. յուրաքանչյուրդ դառնում եք անարատ քահանաներ և Հիսուս Քրիստոսի միջոցով Աստծուն մատուցում ընդունելի հոգևոր պատարագ»։
Մենք անտեղյակ չենք, թե այս խոսքը դեպի ուր է ուղղում մեր հայացքը։ Ուստի գիտենա՛նք, որ առաքյալն իր այս խոսքով կամենում է ոչ միայն հարգանք ու գովեստ մատուցել նրանց, ովքեր իրենց առաքինությամբ մերձեցել են Վեմին ու արժանի դարձել Աստծու ընտրությանը, այլ նաև, այս ասելով, կամենում է հայտնի դարձնել կենդանի Վեմի զորությունն ու մարդասիրությունը։ Քանի որ նախ և առաջ Նա Ի՛նքն է այդ ճշմարիտ Վեմը, որն անխարխուլ հիմքն է Իր կողմից ցանվող սերմերի, ուստի և Նա է, որ Իր այդ զորությամբ պտղաբեր է դարձնում այդ «սերմերը»։
Եվ անունների այն նույն պատիվը, որով Ինքը պատվվեց, նաև շնորհում է Իր հետևորդներին՝ կոչելով նրանց և՛ լույս, և՛ աղ, և՛ քահանայապետ, և՛ ոչխար, և՛ գառ, և՛ պատարագ։ Նա Իր մարդասիրությամբ այն անունները, որոնցով Ինքը անվանվել էր, շնորհեց Իր աշակերտներին։ Ուստի և մարգարեների կողմից Իր մասին կանխադրված պատշաճ ու վայելչագեղ անո՛ւնը հենց տվեց աշակերտներին, երբ, օրինակ, Պետրոսին ասաց, թե՝ «Դո՛ւ ես վեմը»։
Արդ, այս ուսանած լինելով է, որ առաքյալն ասում է. «իբրև կենդանի քարեր, կառուցվում եք որպես հոգևոր տաճար. յուրաքանչյուրդ դառնում եք անարատ քահանաներ»։
«Ո՛չ միայն մոտեցաք ու մերձավոր դարձաք Նրան,- ասում է առաքյալը,- այլ նաև Նրա նմանությու՛նը փոխառաք»։ Ասում է՝ «իբրև կենդանի քարեր եք կառուցվում», և չի՛ ասում սոսկ՝ «քարեր», այլ ասում է՝ «իբրև՛ քարեր», «իբրև» ասելով մատնացույց անելով, որ այդպիսիք ո՛չ թե իրենց բնությամբ «կենդանի» դարձան, այլ՝ նմանությամբ։ Քանի որ բնությամբ կենդանի Վեմ միայն Նա է, ով անխորտակելի է ախտերի կողմից և անտեղիտալի՝ մեղքերի առաջ։
Իսկ մարդիկ այդ ամենն իրենց բնությամբ չունեն, այլ խոցոտվում են բյուրավոր ախտերից և չկա էլ մի մեղք, որը չի տագնապեցնում ու չի գայթակղում նրանց։ Ուրեմն, այդպիսի մարդկանց մասին այն պետք է գիտենանք, որ նրանք նմանությունն ունեն Ճշմարտության, և ոչ թե Ճշմարտությունն իսկ են։
«Դուք էլ,- ասում է,- իբրև կենդանի քարեր, կառուցվում եք որպես հոգևոր տաճար»: Առաքյալն այս ասում է միակ Վեմի մասին խոսելուց հետո, քանի որ տաճարի շինությունը բազում քարերի կարիք ունի և միայն մեկ քարով չի կարող տաճար կառուցվել։ Բայց նախ և առաջ տեսնենք, թե ինչո՞ւ մեկ ու ճշմարիտ Վեմին ակնարկելով՝ առաքյալն այն եզակի թվով չի անվանում, այլ մեկնողաբար այսկերպ է արտահայտվում. «իբրև կենդանի քարե՛ր»։ Որովհետև շինվածքն իր կազմության տարրերի բազմազանությամբ նվաստություն է ենթադրում, քանի որ այն զանազան նյութերի ու մեծ աշխատանքների կարիք ունի՝ կատարյալ տեսքի գալու համար, իսկ այն ամենն, ինչ ենթակա է կատարելագործվելու, կատարյալ չէ, և այն էլ, ինչն իր բնությամբ կատարյալ է, ո՛չ աճում է ու ո՛չ նվազում։
Բացի այդ, այն, ինչ աճում է, հավանական է, որ որոշ ժամանակ անց կամ որևէ պատահարի հետևանքով նաև նվազի, իսկ այն բնությունը, որը ճշմարիտն է, կատարյալ է ու երբևէ կարոտ չէ կատարելագործման, ո՛չ ըստ Աստվածության, և ո՛չ ըստ մարդկայնության։ Քանի որ Աստված՝ մարդանալով, ամբողջովին կատարյալ մարդկային բնությունը վերցրեց, ուստի այն կատարելագործման ու «առաջադիմության» կարիք չունի, այդ իսկ պատճառով էլ առաքյալը միակ «Վեմի» մասին է միայն, որ եզակի թվով է խոսում և ոչ թե՝ հոգնակիով, և կամ՝ շինվածքի կառուցման պայմաններ մատնանշելով։
Իսկ մարդկանց, որոնք կատարյալ չէին ու աճելու և առաջադիմելու կարիք ունեին, առաքյալը կոչում է շինվածք՝ կազմված բազում կենդանի «քարերից»։ Նաև այսկերպ է անվանում, քանի որ բոլոր ազգերի ու լեզուների համար, որոնք աշակերտեցին Ավետարանին և հավատով մերձեցան Վեմին ու Նրա մարդասիրության շնորհիվ Իր իսկ կենդանությունը փոխ առան, նրանց ամենքի համար մի՛ հոգևոր տաճար ու մի՛ եկեղեցի կառուցվեց։
Իսկ տաճարը «հոգևոր» կոչելով՝ առաքյալը տարբերակում է այն հրեական մարմնեղեն տաճարից, որտեղ Բարձրյալը, ում համար երկինքն աթոռ է, իսկ երկիրը՝ ոտքերի պատվանդան, երբեք չի բնակվում, ինչպես Ինքն իսկ ասաց։ Ինչ վերաբերում է արդեն այս հոգևոր տաճարի «քարերին», ապա Տերը հենց նրա՛նց համար ասաց, թե՝ «Ես որտե՞ղ պետք է բնակվեմ, եթե ոչ՝ հեզերի ու խոնարհների և նրա՛նց մեջ, ովքեր երկյուղ ունեն Իմ խոսքերից»։ Ու դարձյալ՝ «Ես կբնակվեմ նրանց մեջ ու կառաջնորդեմ նրանց, Ես նրանց համար կլինեմ Աստված, իսկ նրանք կլինեն Իմ ժողովուրդը»։
Նաև Պողոսն էլ է ասում. «Չէ՞ որ դուք տաճար եք կենդանի Աստծու, և Աստծու Հոգին բնակվում է ձեր մեջ», ու դարձյալ՝ «կառուցվում եք իբրև տաճար՝ Աստծու Հոգու բնակության համար»։ Եվ դարձյալ, մարգարեն էլ ասում է. «Ես կգամ ու կբնակվեմ քո մեջ,- ասում է ամենակալ Տերը,- և ինձ կապավինեն բազում ազգեր»։
Տեսնո՞ւմ ես Աստծու կողմից հոգևոր տաճարի ընտրությունը, որը կենդանի քարերից շինվեց, ու նաև տեսնո՞ւմ ես Աստծու նախախնամությունն այդ տաճարի վրա, ըստ որի՝ այն որքա՜ն ավելի գերազանցեց հրեական տաճարին։ Քանի որ այդ հրեական տաճարի մասին ասաց, թե՝ «չի թողնվելու քարը քարի վրա, որ չքանդվի», և դարձյալ, թե՝ «ձեր տունն ավերակ է թողնվելու»։ Իսկ ահա այս՝ հոգևոր տաճարի մասին ասում է. «Այդ վեմի վրա պիտի շինեմ Իմ եկեղեցին, և դժոխքի դռներն անգամ այն խորտակելու անզոր կլինեն»։
«Անարատ քահանայություն» ասելով էլ, կարծես թե, առաքյալն անջրպետում է այն հրեական քահանայությունից, քանի որ նրանցը անարատ ու կատարյալ չէր։ Եվ քանի որ մեր նշած այն առաջինը անարատ էր, ապա ուրեմն այլևս այս երկրորդի կարիքը չկա, և որովհետև այս երկրորդը՝ հրեականը, անարատ չէր, ուստի և մերժվեց։
Քանի որ նաև նրանց քահանայապետը, որ ուրիշների մեղքերը քավելու համար էր պատարագում, նաև ի՛նքն էր տկարության մեջ, ուստի և հարկ էր, նա ինչպես ուրիշների, այդպես նաև ի՛ր անձի համար Աստծուն ողջակեզ մատուցեր։ Իսկ մեր Քահանայապետը՝ Հիսուս՝ ամենքի բարիքը, ո՛չ թե ըստ Ահարոնի կարգի, այլ՝ ըստ Մելքիսեդեկի կարգի անարատ ու անմեղ լինելով, ոչ թե Իր համար էր անարատ պատարագ մատուցում, այլ անգետ ժողովրդի՝ նրանց մեղքերը քավելու համար։
Եվ Նա այս նույն հոգևոր քահանայությունն էլ պարգևեց մեզ՝ շնորհելով Իր նմանողությամբ մատուցել հոգևոր պատարագ, այն խորհուրդը, որը Նա հաստատեց վերնատանը ու ավանդեց մեզ սուրբ կտակը՝ այն հանձնելով Իր աշակերտներին և ասելով. «Այս արե՛ք Իմ հիշատակի համար, մինչև Ես կրկին գամ»։ Իսկ դրանից հետո էլ հաստատեց այդ խորհրդի ճշմարտացիությունը Խաչի վրա՝ պատարագվելով իբրև Գառն Աստծու, որը վերացրեց աշխարհի մեղքը։
Ու այդուհետ այլևս կարիք չկա բազմիցս պատարագներ մատուցելու, ինչպես հրեական պատարագների «քանակի» դեպքում է, ըստ որի՝ այսօր մի ոչխար են պատարագում, վաղը՝ ուրիշ, դրանից հետո էլ՝ զոհում են ուրիշ շատերի։ Իսկ մենք՝ ընդհանրական Եկեղեցին, մի ոչխար ենք պատարագում և այդ մեկ, անարատ Գառի մսից ենք վայելում, ու բազում պատարագներ չե՛նք մատուցում՝ բազում գառներ զոհաբերելով, այլ մատուցում ենք միայն մի՝ հոգևո՛ր Պատարագ։
Դարձյալ, եթե մեկը այս անարատ քահանայությունն ու հոգևոր պատարագ մատուցելու իրավունքը ոչ միայն օծյալ քահանայից առնելով՝ կիրառի, այլև ինքնաբերաբար այն «գործադրի» համայն ժողովրդի նկատմամբ, ճշմարտությունից վրիպած չի լինի։ Քանի որ այս իշխանությունը, կարծես թե, բոլոր առաքինի անձանց է շնորհվել՝ ինքնին հոգևոր տաճար լինելու և ինքնին լինելու անարատ քահանա ու մատուցելու հոգևոր պատարագ՝ ոչ այլ ինչ, եթե ոչ՝ իր իսկ հոգին ու միտքը՝ մարմնով հանդերձ, և այդ ամենն աստվածային հրով ողջակիզելու սրբության զոհասեղանին՝ հանուն Աստծու սիրո։
Պատարագ՝ բանական ու կենդանի, ըստ մարգարեի ձայնի, որն ասում է. «Խոնարհ հոգին է Աստծու պատարագը, սուրբ սիրտն ու խոնարհ հոգին Աստված չի արհամարհում», և դարձյալ՝ «օրհնության պատարագը,- ասում է,- փառավոր է դարձնում ինձ»։
Այս հոգևոր պատարագի մեծությունը տեսնելով՝ նաև աստվածընկալ Պողոսն է պաղատանքներով պահանջում, որ ամենքը սրբեն իրենց անձերը. «Աղաչում եմ ձեզ, եղբայրներ, գթությամբ Աստծու, պատրաստե՛ք ձեր մարմինները բանավոր ծառայության համար՝ իբրև կենդանի, սուրբ և աստվածահաճո պատարագ»։
Տեսնո՞ւմ ես ինչ սքանչելի է այս խորհուրդը, որն իրապես հիացմունքի է արժանի, քանի որ այն, «պատարագ» լինելով, միաժամանակ նաև «կենդանի» է։ Նման բան ոչ ոք երբևէ չի տեսել, քանի որ այն, ինչ «կենդանի» է, անկարող է իբրև «պատարագ» մատուցվելու, և այն, ինչ «պատարագվել» է, այլևս չի կարող «կենդանի» լինել։ Սակայն այստեղ, հակառակ վերը նշվածի, մատուցվում է «պատարագ», որը միաժամանակ նաև «կենդանի» է՝ ճշմարիտ Պատարագի օրինակով, որը Խաչի զոհասեղանին մատուցվեց։
Այս Պատարագն իր մեջ պարունակում էր և՛ մահը, և՛ կյանքը, քանի որ Պատարագվողը մեռավ մարմնով, սակայն կենդանի մնաց Աստվածությամբ, ու միևնույն ժամանակ Նա մեկ էր ու անբաժանելի և՛ Իր բնությամբ, և՛ անձնավորությամբ։ Նա Իր մահվան մեջ կյանք ուներ և Իր կենդանության մեջ՝ մահ, ինչն, իսկապես, առավել քան հրաշափառ է։
Այս միևնույն նմանությունը տեսանելի է նաև առաքինի անձանց պարագայում. հին մարդը «մեռնելով»՝ պես-պես առաքինություններով կենդանացնում է իր մարմինը ու կենդանի է դառնում հոգով։ Այդպիսին էր Պողոսը՝ ճշմարիտ մեռյալն ու ողջը, որն իր վրա էր կրում Քրիստոսի մեռելությունն ու կենդանությունը։ Այդ մասին նա ասում էլ է, թե՝ «ձեր փառքով եմ երդվում, եղբայրնե՛ր, որ մենք հանապազ մեռնում ենք»։ Այդ մասին է խոսում նաև մարգարեական ձայնը և ասում. «Քեզ համար,- ասում է,- մեռնում ենք ամեն օր»։ Ու դարձյալ, թե՝ «մեր հին մարդը խաչակից եղավ Նրան, որպեսզի մարմինն ազատվի մեղքը»։
Տեսա՞ր մեռելության օրինակը. արդ, տե՛ս նաև կենդանությա՛ն օրինակը. «Կենդանի եմ այսուհետև,- ասում է,- սակայն ո՛չ թե ես, այլ կենդանի է իմ մեջ Հիսուս Քրիստոս»։ Ա՛յս էր առաքյալն ուզում ասել՝ իբրև անարատ քահանայություն՝ հոգևոր պատարագ մատուցվելու մասին խոսելով։
Իսկ «անարատ» բառն էլ այստեղ ամբողջովին նույն իմաստն է արտահայտում, ինչ «առաքինի» բառը, ըստ այդմ էլ առաքյալը նկատի ունի, որ այդ քահանայության մեջ ո՛չ արատ կա և ո՛չ մեղքի սպի, ո՛չ խավարային կարկամություն ու ո՛չ չարի նշույլ անգամ, այլ այդ քահանայությունն իրականացնողն ամբողջովին հար ու նման է դառնում մեր ճշմարիտ Քահանայապետին։ Իսկ ով այդպիսի «քահանա» չէ, նա արժանի էլ չէ ոտք դնելու սուրբ երկիրն ու Հիսուս Քրիստոսի միջոցով Աստծուն ընդունելի, անարյուն պատարագ մատուցելու։
Պետրոսն առաքյալն իր այս խոսքով ամեն կերպ փորձում է իր ունկնդիրներին ցույց տալ հրեական քահանայության նվաստությունն ու մատնանշել նոր և ճշմարիտ քահանայության վեհությունը, որում հոգևոր ու աստվածահաճո են և՛ տաճարը, և՛ քահանան, և՛ պատարագը։ Քանի որ այս նոր քահանայության մասին ասելով, թե այն ընդունելի է Աստծուն, այդպիսով ուսուցանում է, որ նախկինը Աստծու համար ընդունելի չէր։
Չէ՞ որ Տերը մարգարեների միջոցով փակեց հրեաների բերանը՝ ասելով, թե «ո՞վ է ձեզնից խնդրել, որ մատուցեք ինձ այս ամենը», ու նաև՝ «մի՞թե կարծում եք, որ զոհեր ու պատարագներ եք դուք մատուցել ինձ անապատում, ո՜վ ժողովուրդ Իսրայելի»։ Նաև մեծն Դավիթն է իր սաղմոսարանում գրում. «Չեմ ընդունելու ո՛չ քո տանից՝ զվարակներ, ու ո՛չ էլ քո հոտերից՝ նոխազներ,- ասում է Տերը»։ Ու դարձյալ՝ «Բայց դու,- ասում է մարգարեն,- ողջակեզներ չընդունեցիր ու չկամեցար»։
Իսկ ահա նոր քահանայության մասին ասում է. «Ընդունելի եղավ Քեզ համար, Տե՛ր, քո երկիրը», և դարձյալ՝ «Քեզ համար այնժա՛մ ընդունելի կլինի մեր արդարության պատարագը, երբ մենք զոհասեղանին, իբրև Քեզ պատարագ, մատուցենք ուխտի՛ զվարակը»։ Տեսա՞ր զանազանությունը հնի ու նորի, թե ինչպես մեկը խոտելի համարվեց Աստծու աչքին ու մերժվեց, իսկ մյուսը՝ սիրվեց, արժանավոր համարվեց ու ընդունելի եղավ։
«Աստծուն ընդունելի,- ասում է,- Հիսուս Քրիստոսի միջոցով»։ Այսինքն, առաքյալն ա՛յն է ուզում ասել, որ Քրիստոսո՛վ մեզ համար փրկություն եղավ և Նրա՛ շնորհիվ մենք արդարացանք ու փառավորվեցինք։ Եվ Նրա՛ միջոցով էր, որ Տերը՝ Հայր Աստված, հաճեցավ բնակություն հաստատել մեզանում, ու Նրա՛ միջնորդությամբ է, որ մեր մատուցած պատարագը ընդունելի է Աստծուն։ Քանի որ Նա, Աստծուց առաքված լինելով, քավիչը եղավ մեր՝ ամենքիս մեղքերի, ու նաև մեր բարեխո՛սը դարձավ Աստծու մոտ։ Այս է, ըստ իս, նշանակում առաքյալի այն խոսքը, թե պատարագը «Աստծուն ընդունելի եղավ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով»։
Եվ այսպես, առաքյալն իր պատգամը հաղորդեց խոսքի ճշգրիտ հերթականությամբ և արժանի գովեստ ընծայեց նրանց, ովքեր մոտեցան ճշմարիտ Վեմին ու վեր բարձրացան՝ առաքինություններով Նրա նմանությունն ստանալով, և այդպիսով՝ մաքուր քահանայությամբ, կառուցվեցին իբրև հոգևոր տաճար՝ «մատուցելու Աստծուն ընդունելի հագևոր պատարագներ՝ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով»։
Առաքյալը նաև մեջբերում է այս «նոր» փրկության ու աստվածադիր երախտիքների մասին մարգարեական վկայությունները, որոնք մարգարեները դեռ վաղուց կանխասել էին Սուրբ Հոգով։ Պետրոս առաքյալը կամենում է մատնացույց անել նաև, թե ինչպես է Քրիստոս հանդիսանում անկյունաքարն ու վեմը Սիոնի՝ մեր Եկեղեցու, որն էլ, իր հերթին, կազմված է բազմաթիվ ու զանազան կենդանի քարերից։ Այս ամենն է առաքյալը հաղորդում իր խոսքերի վկայությամբ։
Երանելի Սարգիս Շնորհալի հայոց վարդապետի՝ իմաստասերի և քաջ հռետորի,
Մեկնություն կաթողիկե յոթ թղթերի, Կոստանդնուպոլիս 1826-1828
Գրաբարից թարգմանեց Գևորգ սրկ. Կարապետյանը