Մարդկանց [գործած բոլոր] մեղքերը լինում են երեք տեսակ՝ խորհրդով, խոսքով և գործով, քանզի մարդը, հաստատված լինելով երեք մասից՝ հոգուց, մարմնից և մտքից, սրանցից յուրաքանչյուրի համապատասխան է մեղանչում:
Ամենից առաջ խորհրդով գործած մեղքն է, որ սերմանում է սատանան մարդկանց մտքում և հետո աճեցնում մարմնի մեջ ու մեղանչել տալիս: Այս մասին վարդապետներն ասում են, որ բավական չէ միայն մարմինը պահպանել մեղքից, այլ պետք է խորհրդից զգուշանալ՝ հետևյալ տասը պատճառներով:
Նախ՝ քանի որ մեղքն արմատանում է խորհրդով և ապա բուսնում մարմնի մեջ. [ուստի] պետք է սուրբ պահել խորհուրդը, որպեսզի չարը չարմատանա նրա մեջ և չբուսնի զգայարաններում:
Երկրորդ՝ քանի որ խորհուրդների միջոցով մեղքը տարածվում է ողջ մարմնի մեջ, ինչպես իժի թույնը, իսկ մարմնի մեղքը սոսկ այն մասում է լինում, որի միջոցով այն իրագործվում է:
Երրորդ՝ քանի որ խորհուրդը և միտքը մարդու կառավարողն են և առաջնորդը. օրինակ՝ երբ կառքը շեղվում է, կառապանն ուղղում է այն, իսկ եթե նա ննջի, միասին կկորչեն և՛ կառքը, և՛ ինքը: Այդպես էլ, եթե մարմինը մոլորվում է, միտքը կարող է այն ուղղել, իսկ եթե միտքը մոլորվի ու հեշտանա մեղքի մեջ, մարմինը չի կարող ուղղել այն:
Չորրորդ՝ քանզի չար խորհրդով ենք հավանություն տալիս սատանային և մտերմանում նրա հետ:
Հինգերորդ՝ քանզի հոգի է Աստված և ոչ թե՝ մարմին և բնակվում է մեր իմացական մտքում և հոգում («Դուք կենդանի Աստծո տաճար եք, և Աստծո Հոգին բնակվում է ձեր մեջ» [տե՛ս Ա Կոր. 3.16]): Եվ ինչպես որ մեր մարմինը տաճար է հոգու, այնպես էլ մեր հոգին Սուրբ Հոգու [տաճար է]: Ուրեմն, բավական չէ պահել միայն մարմինը, այլ պետք է պահել հոգին և մարմինը, որպեսզի սուրբ տաճար լինենք Աստծո համար: Այլապես «իմաստության Սուրբ Հոգին փախչում է նենգությունից և անմիտ խորհուրդներից» [տե՛ս Իմաստ. 1.5]:
Վեցերորդ՝ մեր իմացական միտքը հոգու համար լուսատու աչք է և ճրագ. եթե միտքը պայծառ է ու մաքուր, հոգին էլ լուսավոր ու պայծառ կլինի: Իսկ եթե [միտքն] աղտեղված է մեղքերով, հոգին լինում է մեղքով մթագնած ու խավարած. «Մարմնի ճրագը աչքն է. եթե աչքդ պայծառ է, ամբողջ մարմինդ լուսավոր կլինի, իսկ եթե չար է, ամբողջ մարմինդ կլինի խավար» [տե՛ս Մատթ. 6.22-23]:
Յոթերորդ՝ միտքն է Աստծո հայելին և պատկերը, որով Նրան ենք տեսնում: Արդ, ինչպես որ ժանգոտ հայելին կույր է ու չտեսնող, իսկ մաքուրը, դրոշմելով պատկերը, այն տեսանելի է դարձնում, այնպես էլ մեր բանական միտքը հայելի է, որով տեսնում ենք Աստծուն: Իսկ «ովքեր սուրբ են սրտով, նրանք Աստծուն կտեսնեն» [տե՛ս Մատթ. 5.8]:
Ութերորդ՝ մեր միտքը դատավոր է մեր հոգու և մարմնի վրա («Մի քաղաքում մի դատավոր կար ….» [տե՛ս Ղուկ. 18.2-8]): Երբ դատողը պարզերես է ու անկաշառ, նա ճշմարիտ և ուղիղ է դատում: Իսկ երբ խոտորվում է, դատաստանն էլ ծռվում է: Այդ պատճառով պետք է միտքը մեղքից սուրբ և մաքուր պահել, որպեսզի այն կարողանա ուղիղ և արդար դատաստան անել իր և մյուսների մարմնի և հոգու վրա:
Իններորդ՝ խոսքի և իմաստության աղբյուրը մեր մեջ միտքն է. երբ աղբյուրի ակունքը հստակ է, այն գեղեցիկ, պարզ ու հստակ ջուր է բխեցում, իսկ եթե պղտորվում է, դառն ու պղտոր ջուր է գալիս:
Տասներորդ՝ ով խորհրդում մեղք է կրում, ավելի է սիրում [այն] ու ցանկանում, մինչև որ իրագործում է, իսկ մարմնով գործելուց հետո տրտմում է, զղջում և ապաշխարում: [Արդ,] խորհրդի մեղքի հետ սիրով կապված, [մարդը] չի զղջում՝ չտեսնելով, որ ինքը մեղք ունի: Իսկ մարմնի մեղքը հայտնի է, և մարդը, իրեն մեղանչական տեսնելով, զղջում է: Ուստի հնարավորին չափ առավել անհրաժեշտ է խորհուրդը սուրբ պահել մեղքերից:
ՍՈՒՐԲ ԳՐԻԳՈՐ ՏԱԹԵՎԱՑԻ (1346-1409)
Աղբյուր՝ «Գիրք քարոզութեան, որ կոչի Ամառան հատոր, արարեալ սրբոյ հօրն մերոյ Գրիգորի Տաթեւացւոյն».
Կ. Պոլիս, 1141, էջ 217-218
(փոխադրությունը գրաբարից՝ Տիգրան Խաչատրյանի)
