Գայթակղությունն այն է, երբ միտքը [որևէ] գործողության կամ խոսքի պատճառով տկարանում է և ընկնում արժանավոր ու առաքինի խորհուրդներից, ինչին հետևում են չար ու անզգամ գործերը կամ խոսքերը: Իսկ սրանց պատճառն այն է, որ մարդը նախահոժարություն և անզգամություն ունի անբժշկելի մեղքերի հանդեպ, ինչը ցույց է տալիս ճշմարիտ և անսուտ պատվիրանը:
Արդ, ինչպես որ կենդանի մարմինը, որը, պատահաբար ինչ-որ բանի դիպչելով, սայթաքում ընկնում է կամ տկարանում կամ էլ որևէ այլ վնաս կրում, կոչվում է գայթած, այդպես էլ հոգու համար է, և այդ [գայթումը] կրկնակի է՝ ըստ հավատի և ըստ գործերի: ….
Այստեղ չենք խոսի հավատի խոսքի հակառակորդներին [տրվող] պատուհասների մասին: Իսկ գործերի մասին փոքր-ինչ [կասենք], որպեսզի հավաստի պատասխան տանք հարցնող[ներ]ին: ….
Մոլորությունը լինում է տարբեր եղանակներով ու պատճառներով: Առաջինը [կատարվում է] անձամբ՝ այլևայլ իրողություններից ու պատահմունքներից կամ բնության ընդհանուր տկարությունից [դրդված] (բայց սա ակամա չէ, որովհետև հնարավոր է բժշկել), կամ էլ՝ կամքի հոժարությամբ: …. Իսկ երկրորդը [տեղի է ունենում] այլոց պատճառով. սա [ևս] լինում է երկու տեսակ. …. գայթակղության մեջ գցել բռնությամբ՝ առանց քծնանքով հրապուրելու, կամ էլ՝ շողոքորթ քաղցրախոսությամբ, որը, սակայն, բռնության տեսակ է: ….
[Առաջին դեպքում] թեև բռնությունը կեղեքում է, բայց կամքն ու հոժարությունը չեն հավանում և անսում, մինչդեռ [երկրորդ դեպքում] կամքն ախորժում է խոնարհվել դեպի երկուսն էլ՝ բռնվելով թե՛ խոսքի և թե՛ լռության որոգայթում, և այստեղ խոսքից առավել պետք է ճգնություն և պատերազմ: ….
Արդ, պետք չէ առիթներ տալ այսպիսի [գայթակղությունների] սկզբնավորմանը և ոչ էլ չարահավանությամբ գնալ [դրանց] հետևից, ինչպես որ Տերն է ասում. «Ամեն մարդ, որ կնոջը նայում է նրան ցանկանալով, արդեն շնացավ նրա հետ իր սրտում» [Մատթ. 5.28]: Ասում է «մի՛ նայիր», քանզի նախ և առաջ անօրինություն գործեցիր հանդուգն նայվածքով, ինչը նախնական շնություն է հանդիսանում: Նա ոչ թե նայելը, այլ ցանկությա՛մբ նայելը արգելեց պատվիրանով: ….
Լսեցեք Ժողովողի խոսքը. «Գնա՛ քո սրտի անբիծ ճանապարհով և աչքերիդ տենչանքով», նաև՝ «Չարությունը հանի՛ր քո մարմնից», և դարձյալ՝ «Իմացի՛ր, որ այս բոլորի համար Աստված պիտի քեզ դատաստանի ենթարկի» [Ժող. 11.9-10]. քանզի աչքերի հանդուգն դեգերմանը հետևում է բովանդակ մարմնի չարությունը: [Չէ՞ որ] եթե իրոք մեր սրտի տեսուչը Աստված է, ապա ոչ միայն մեր գործերն է Նա հաշվի առնում, այլև՝ սրտի խորհուրդների [յուրաքանչյուր] բիծն ու արատը, եթե ստուգապես խոստովանելով՝ հնարավորին չափ արժանապես չապաշխարենք:
Թող մենք չբռնվենք մեր աչքերով ու չհափշտակվենք [հայացքներ գցելով] և այլոց համար քողարկված կամ բացահայտ գայթակղության որոգայթ չդնենք, այլ ամեն ինչով թող ընթանանք հանուն միմյանց շինության:
Աղբյուր՝ Յովհաննէս Սարկաւագ, «Հարցումն վասն գայթակղութեան», «Նորին խրատք մանկանց».
«Գանձասար» Զ. Երևան, 1996
(փոխադրությունը գրաբարից՝ Տիգրան Խաչատրյանի)
