Քրիստոնեության ճանապարհը լի էր փորձություններով։ Դարեր շարունակ հավատքի հաստատման և զորացման համար քրիստոնյան անցել է մաքառման և ինքնազոհողության դժվարին ճանապարհ։ Այդ ճանապարհին որոշները դիմակայել են և շարունակել ապրել ու դարձել են ճշմարիտ հավատքի քայլող վկայարաններ, որոշներն էլ՝ զոհվել ու անմահացել են հավատքի համար։
Քրիստոնեության հաստատման դեռ սկզբնական շրջանից Հայոց հավատքը Հայոց հողի վրա երկնել է հավատքի վկայարաններ, որոնցից են նաև Ս․ Հռիփսիմեի և Ս․ Գայանեի տաճարները՝ Սուրբ Էջմիածնում։ Դրանք դարձել են սրբատեղիներ, ուր հազարավոր հավատացյալներ այցելում են, հպվում են սրբերի գերեզմաններին և ամրանում հավատքի մեջ։
Դիոկղետիանոս կայսեր օրոք Ս. Գայանեն 37 քրիստոնյա կույսերից մեկն էր, Հռոմի Ս. Պողոս վանքի մայրապետը: Դիոկղետիանոսը հեթանոս էր և հալածում էր քրիստոնյաներին: Կայսրը ցանկանում է կնության առնել կույսերից մեկին՝ Հռիփսիմեին, ով չի համաձայնվում, և նրանք փախչում են Ալեքսանդրիա, այնուհետև՝ Հայաստան: Հայոց Տրդատ արքան, իմանալով կույսերի հետ կապված պատմությունը, ինքն է ցանկանում տիրանալ գեղեցիկ կույսին: Հռիփսիմեին բերում են պալատ, նրա հետ նաև՝ Գայանեին, որպեսզի Հռիփսիմեին հորդորի չհակառակվել կայսերը: Սակայն Տրդատն այդպես էլ չի կարողանում տիրանալ գեղեցկատես Հռիփսիմեին և զայրացած հրամայում է սպանել բոլոր կույսերին: Գայանեին չարչարել են, գլխատել: Նրա մարմինը Ս. Գրիգոր Լուսավորիչն ամփոփել է տապանի մեջ և կնքել արքունի, քահանայական-հայրապետական կնիքներով: Հետագայում, հենց այդ վկայարանների տեղում կառուցվում են Ս. Հռիփսիմե, Ս. Գայանե և Ս. Շողակաթ եկեղեցիները:
Հայ Առաքելական Եկեղեցում կույսերի հիշատակին նվիրված Ս. Հռիփսիմյանց և Ս. Գայանյանց կույսերի տոները նշվում են Հոգեգալստյան տոնից մեկ շաբաթ անց` երկուշաբթի և երեքշաբթի օրերին: Կույսերի հիշատակի օրերին նրանց անունը կրող եկեղեցիներում մատուցվում է Ս. Պատարագ:
