Բեթղեհեմի մանուկները
Առաջին անմեղները, որոնք իրենց արյունը թափեցին Քրիստոսի համար, Բեթղեհեմի մանուկներն են: Մյուս մարտիրոսներից տարբերվում են նրանով, որ նախ՝ նրանց նահատակությունը գիտակցաբար չէր, երկրորդ՝ իրենք մահացան, որպեսզի Աստծո Որդին ֆիզիկապես ապրի, մինչդեռ մյուսները նահատակվեցին, որպեսզի Քրիստոսի շնորհած կյանքը հավերժացնեն:
Հրեաստանի Հերովդես թագավորը, երբ մոգերից տեղեկացավ, որ «Հրեաների Թագավորը» ծնվել է, բնականաբար, ինքը, և ամբողջ Երուսաղեմը, իր հետ խռովվեց:
Կասկածամիտ և արյունարբու բռնակալը այս լուրը լսելուն պես արդեն որոշել էր իր անելիքը, ուստի խորամանկաբար ասում է մոգերին. «Գնացե՛ք, ստույգ տեղեկություններ քաղելով գտե՛ք երեխային, և երբ գտնեք, տեղեկացրե՛ք ինձ, որպեսզի ես էլ գամ և երկրպագեմ նրան»:
Մոգերն, Աստծուց ստացած հրամանով, ետ չվերադարձան Հերովդեսի մոտ, որը հրամայեց Բեթղեհեմի և դրա շրջակա տարածքի երկու տարեկան և երկու տարեկանից փոքր բոլոր մանուկներին կոտորել: Մտածելով, որ նրանց հետ կսպանվեր նաև «Հրեաների Թագավորը»: Քանի՞ մատաղ կյանքեր հնձվեցին այս կոտորածին, միայն Աստված գիտի: Մենք հավատքով միայն կարող ենք իմանալ այն, որ նրանք առաջամարտիկները եղան այն ընտրյալների, որոնք, ըստ Հայտնության գրքի, իրենց ճակատին ունեն Աստծո Գառան Անունը և Աստծո աթոռի առջև քնարներով երգեր են երգում…: Նրանք շարունակ Աստծո Գառնուկի հետ են, սրանք ընտրվեցին իբրև երախայրիք մարդկանց որդիներից, և նրանք մեղք չգործեցին քանզի անբիծ էին (հմմ. Հայտն. 14:1-5):
Մեր եկեղեցին այս անմեղներին գովերգելու համար շարականների փնջիկ է ստեղծել որտեղ ասվում է.
Բանավոր գառներ Եփրաթայի տնից,
Որոնք Հերովդեսի ձեռքոց Ս. Ընծաներ եղան,
Ինչպես Աբելը՝ Կայենի…:
Սուրբ տղաների արյան հեղումով ծաղկեց Բեթղեհեմը
Նաև, անուշահոտ պատարագով, Ռաքելը բերկրեց…»
Իսկ Մանկունք շարականում ասվում է.
Երանելի սուրբ մանուկներ, ինչպես քաջ նահատակներ,
Իրենց անձերը մահվան մատնեցին,
Աստծո Որդու փոխարեն:
Եվ Սուրբ մանուկների դիակները, ինչպես նռնենու ծաղիկները
Կարկտահար եղան և թափվեցին Ս. Բեթղեհեմում:
Եվ սուրբ հոգիները, ինչպես աղավնիների երամները,
Թռան երկինք և դասվեցին հրեշտակների հետ:
Նրանց հիշատակը, մի խումբ այլ սրբերի հետ, տոնում ենք Ս. Կաթողիկե եկեղեցու տոնի հաջորդ երկուշաբթի օրը:
«Աստվածաշնչյան սուրբեր», Շնորհք արքեպս. Գալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐր» մատենաշար, Երևան 1997
Արևելահայերենի փոխադրեց Վաչագան սրկ. Դոխոլյանը
Ակակիոս վկա
Լատին եկեղեցում հիշատակվում է մեկ Ակակիոս քահանա, նաև Բյուզանդիայում նահատակված մի զինվորական Ակաթիոս անվամբ և մի շարք սրբեր Ակատիոս անվամբ, իսկ Հույն եկեղեցում կան բազմաթիվ Ակակիոսներ և թե սրանցից որ մեկի հետ պետք է նույնացնենք մեր Ակակիոս վկային դժվար է ասել: Հույների մոտ կա մի Ակակիոս, որը մեր նման Կոդրատիոսի հետ է տոնվում, բայց ցավոք նրա մասին ոչինչ չի ասվում հույն վկայաբանություններում, բացի այն, որ տոնվում է մարտի 4-ին:
Մենք նույնացնելու ենք Փշտիմալճյանի խմբագրած Հայսմավուրքում հունիսի 11-ին հիշատակված Ակակիոսին Մարզվանցու հրատարակած և հունիսի 10-ին հիշատակված Ակակիոսի հետ, որը հույների և լատինների մոտ հիշատակվում է հունիսի 28-ին: Լատիներեն այն Ակակիոս, իսկ ֆրանսերեն՝ Ակակ ձևը ունի:
Ըստ նրանց Ակակիոսը մանկահասակ էր և ապրում էր Լիկիանոս (307-323) կայսեր օրոք: Նրան գանակոծության ենթարկելուց հետո հանձնեցին Տերենտիոս Եպարքոսին, որը նրան նախ ձեթի և ճարպի եռացրած կաթսայի մեջ գցեց և ապա հրաշքով կենդանի մնալուց հետո, սրբին տարան կռատուն և բռնադատեցին զոհեր մատուցել կուռքերին, որոնք նրա աղոթքով կործանվեցին: Գազանների առջև նետվեց, բայց գազանները նրան չվնասեցին, վերջ ի վերջո տարվեց Մելիտինե քաղաքը, որտեղ ոտքերը կոճղի մեջ ամրացնելով բանտարկեցին: Երբ տակավին շարունակում էր հավատարիմ մնալ իր կրոնին և չէր ուրամում, 310 թ.-ին գլխատեցին նրան:
Մովկիմա քահանա
Այս անվան հունական տարբերակը Մովկիոս է, իսկ լատինականը Մուսիոս: Ծնունդով բյուզանդացի է և բարձրաստիճան զինվորականի որդի: Քրիստոնեական ամուր դաստիրակչություն է ստացել: Ձեռնադրվել է և նշանակվել Մակեդոնիայի Ամփիպոլիս քաղաքի քահանա և «ճշմարտության քահանան» էր և հատկապես շեշտելով կռապաշտության հիմարությունը նվիրված էր քրիստոնեական կրոնի քարոզչությանը: Այդ իսկ պատճառով ուշադրություն է գրավում իր վրա և քաղաքի կուսակալի մոտ տարվում: Եվ երբ համարձակորեն խոստովանում է իր քրիստոնյա լինելը՝ չարչարանքների է ենթարկվում ու բանտարկվում: Ի վերջո նրան դատելու համար Բյուզանդիա են ուղարկում, որտեղ գլխատման մահավճիռ է կայացվում և նահատակվում է այս քաջարի քահանան: Հետագայում Կոստանդիանոսը մեծ եկեղեցի է կառուցել տալիս նրա ննջման վայրում:
Նրա հիշատակությունը կատարում ենք Հոգեգալստյան երկրորդ երկուշաբթի օրը:
Կոտրատիոս
Կոտրատիոսը այնպիսի ահավոր և սարսափելի չարչարանքների է ենթարկվում, որոնցից միայն մեկը բավական կլիներ սովորական մարդուն սպանելու համար: Նա Նիկոմիդա քաղաքից էր և չարչարանքների է ենթարկվել Դեկոսի հալածանքների ժամանակ: Մի շարք այլ քրիստոնյաների հետ տարվում են այդ ժամանակի դատավորի մոտ և երբ նրանց անուններն էին հարցնում Կոդրատիոսը առաջ նետվելով բոլորի փոխարեն ասում է, թե իրենց անունները երկնքում են գրված և որ իրենց քաղաքը Վերին Երուսաղեմն է ու իրենք էլ Երկնային Թագավորի ծառաներն են:
Ահավոր գանահարության է ենթարկվում՝ այն աստիճան, որ ամբողջ մարմինը ուռելով համատարած արյունահոսում է: Այդ ժամանակ քրիստոնյաներից ոմանք տկարանում են իրենց հավատքի մեջ և զոհ մատուցում կուռքերին, որին ի պատասխան Կոդրատիոսը գոչում է նրանց. «Քրիստոսի փառավոր գալստյան օրը ի՞նչ պատասխան պիտի տաք, ո՛վ թշվառներ» և մի շարք հորդորներով կրկին ճշմարիտ հավատքի է բերում նրանց, իսկ նրանք էլ լացով և կոծերով ապաշխարելով իրենց տկարացման համար խոստովանում են հավատքը: Կոդրատիոսը աղոթում է նրանց համար: Կրկին անգամ բանտ են նետվում և երբ ամուր են մնում իրենց հավատքին՝ կրակով մաքրում են իրենց տկարացումը: Իսկ Կոդրատիոսը հակառակ նրա, որ ծանր վերքերի մեջ էր, տեղից տեղ է տեղափոխվում և քարկոծման է ենթարվում «սակայն Աստծո խնամածությամբ քարերը իրեն չէին դիպչում»: Մեկ այլ տեղ քացախի մեջ աղ խառնելով լցնում էին վերքերի վրա և շիկացրած շամփուրներով այրում կողերը: Եվ երբ հարցնում էին զոհ կմատուցի կուռքերին՝ պատասխանում էր. «Փոքր հասակից քրիստոնյա եմ և իմ Տեր Հիսուս Քրիստոսից բացի ոչ մի աստված չեմ ճանաչել և չեմ ճանաչում»: Շիկացրած ջեռոցի վրա են պառկեցնում և այդ պահին ել սաղմոսներ էր ասում ու չէր զգում այրոցի կսկիծը: Վերջ ի վերջո դատավորը հրամայում է գլխատել նրան:
Մենք հիշատակում ենք Հոգեգալստից հետո երկրորդ երկուշաբթի օրը:
«Համաքրիստոնեական սրբեր», Շնորհք արքեպս. Գալուստյան, «ԳԱՆՁԱՍԱՐր» մատենաշար, Երևան 1997
Արևելահայերենի փոխադրեց Վաչագան սրկ. Դոխոլյանը
