Արդ, նախանձ մարդը ո՞ր կենդանուն է նմանվում բարու հանդեպ իր այս ընդդիմամարտությամբ, արդյոք նա ավելի աչքի չի՞ ընկնում իր վայրենիությամբ, քան գազանները: Շները կերակրվելով՝ ընտելանում են, առյուծները՝ սկսում են ենթարկվել մարդկանց, իսկ ահա նախանձները, երբ որևէ բարիք են ստանում, հավետ վայրենիանում են:
Ի՞նչը առաքինի Հովսեփին ծառա դարձրեց (հմմտ. Ծննդ. ԼԷ 28): Ո՞չ արդյոք եղբայրների նախանձը: Այստեղ է, որ ակնհայտ է այս ախտի՝ բանականությունից զուրկ լինելը, քանի որ եղբայրները՝ երկնչելով Հովսեփի տեսած երազից, նրան ծառա դարձրին՝ այն մտքով, որ երբևէ ծառային չէին երկրպագի: Սակայն չէ՞ որ, եթե նրա երազը ճշմարիտ լիներ, ինչ հնար էլ որ բանեցնեին եղբայրները, միևնույն է, այն կատարվելու էր: Իսկ եթե սուտ էր երազը, ուրեմն ինչո՞ւ նախանձով լցվել սխալ երազի պատճառով:
Իսկ այժմ էլ Աստծու տնօրինությունը տեսնելով՝ իմաստությո՛ւն ունեցեք, քանի որ ինչով որ Հովսեփի եղբայրները ցանկացան խոչընդոտել նրա ընթացքը, դրանով իսկ Հովսեփը փրկության ճանապարհ գտավ: Չէ՞ որ եթե Հովսեփը չվաճառվեր եղբայրների կողմից, Եգիպտոս չէր գնա, անհավատարիմ կնոջն իր ողջախոհությամբ չէր զայրացնի, բանտ չէր նետվի, չէր մտերմանա փարավոնի սպասավորների հետ և, վերջապես, փարավոնի երազները չէր մեկնի ու Եգիպտոսի իշխանությանը չէր տիրանա, և ցորենի գնելու համար էլ իր մոտ եկած եղբայրներից չէր երկրպագվի:
Մեծագույն նախանձը առավել մեծ չափերի հասավ նաև հրեաների մոլորության պատճառով՝ նրանց կողմից դրսևորվելով Փրկչի նկատմամբ. նախանձություն Քրիստոսի գործած հրաշքների պատճառով: Եվ ի՞նչ էին իրենցից ներկայացնում Նրա գործած սքանչելիքները. փրկություն՝ կարիքավորներին: Քաղցածները կերակրվում էին Հիսուսի կողմից, իսկ նախանձ հրեաները այդ պատճառով մարտնչում էին Փրկչի դեմ: Մեռյալները հարություն էին առնում, և նրանց Կենդանացնողը այլոց նախանձին էր արժանանում: Նա Իր հրամանով դևերին հալածում ու դուրս էր հանում դիվահարների միջից, իսկ հրեաները ուրանում էին Նրան՝ Հրամանատուին:
Բորոտները սրբվում էին, կաղերը՝ քայլում, խուլերը լսում էին և կույրերը՝ վերստին տեսնում, իսկ Բարեգործը իբրև մի փախստական էր շրջում հրեաների մեջ: Եվ այնուհետ էլ, նախանձով բռնված լինելով, հրեաները մահվան մատնեցին կյանքի Պարգևատուին, տանջանքների ենթարկեցին մարդկանց Ազատարարին ու դատապարտեցին աշխարհի Դատավորին: Ու այսպես, նախանձի չարությունն այս բոլոր չարիքները գործեց:
Միայն իր այս՝ նախանձի զենքով զինված՝ մեր կյանքը ապականող բանսարկուն աշխարհի սկզբից մինչև նրա վախճանը խոցոտում է ու վայր գլորում ամենքին և ինքն էլ ցնծում է մեր կորստյամբ: Ի՛նքը, որ նախանձի պատճառով վայր գլորվեց ու կործանվեց, նույն այդ ախտով էլ մեզ է կործանում: Զուր չէ, որ իմաստությունը մեզ պատվիրում է չար աչք ունեցող մարդու հետ հաց չկիսել (հմմտ. Առակ ԻԳ 6)՝ չնայած այն բանին, որ բոլոր մարդկանց ի բնե հավասար է համարում: Սակայն և ինչպես որ, օրինակ, դյուրայրելի անտառի հանդեպ մենք խնամք ենք տանում՝ այն հրից հեռու պահելով, նույնպես և պարտավոր ենք նախանձ մարդկանց հետ խոսելուց անգամ մեզ հեռու պահել՝ ինքներս մեզ նախանձի նետերից պաշտպանելու համար:
Իսկապես, ուրիշ այլ կերպ հնարավոր չէ նախանձախոսներին «միահյուսվելուց» զերծ մնալ, եթե ոչ՝ նրանց մտերմությունից հեռու մնալով միայն: Արդ, ըստ Սողոմոնի խոսքի՝ ամեն չարության պատճառը մարդու նախանձն է իր մերձավորի նկատմամբ (հմմտ. Ժղվ. Դ 4): Եվ այդ, իրոք, այդպես է, քանի որ եգիպտացին չի նախանձում սկյութացուն, այլ՝ յուրաքանչյուր ոք իր ազգակցին: Եվ ազգակիցներն էլ իրենց անծանոթ եղողներին չեն նախանձում, այլ նրանց, ում հետ մտերիմ են, և մտերիմներից էլ՝ հարևաններին ու մերձավորներին, սրանք էլ դարձյալ՝ իրենց հասակակից եղողներին, առավել մոտ ազգակիցներին ու մինչև իսկ իրենց եղբայրներին։
Ու ինչպես որ, օրինակ, ժանգը ախտ է ցորենի համար, այդպես էլ նախանձը հիվանդություն է սիրո համար։ Եվ եթե անգամ նախանձ մարդը մեկին էլ գովի, այդ կեղծ է և չարությունն է թաքնված նրա այդ արարքի հիմքում, սակայն և որքան ուժգին է մարդու մեջ գործում նախանձը, այդքան այն ավելի ավերիչ է դառնում հենց իր՝ նախանձողի համար։ Այնպես, ինչպես որ, օրինակ, եթե մեկը խիզախում է զորավորների դեմ ելնել ու ընդդիմանալով՝ նետեր արձակել նրանց դեմ, ի վերջո իր արձակած նետերը կրկին իրեն են վերադառնում՝ հակահարձակ նետաձգությամբ, այդպես էլ նախանձի դրսևորումները ոչ ոքի չտրտմեցնելով՝ իր իսկ՝ նախանձողի համար են վերք դառնում։ Չէ՞ որ որևէ մեկը՝ տխրելով, անկարող է նվազեցեցնել ընկերոջը բաժին հասնող բարիքները, այլ միայն այդպիսով ինքն իրեն է տրտմության գիրկը գցում ու հալումաշ լինում։
Նախանձները նման են մահաբեր, թունավոր կենդանիների, սակայն նախանձով ախտանալու դեպքում այդպիսիք իրենք իրե՛նց են թունավորում։ Նախանձողները ջանում են վիրավորել ու իրենց ապականված թույնով խայթել մարդկանց։ Նախանձներից ոմանք էլ ցանկանում են իրենց աչքերով չարը ներազդել այլոց վրա ու իրենց հայացքով հալումաշ անել քաջ առողջությամբ ու ծաղկած գեղեցկությամբ պայծառացած մարդկանց, ովքեր էլ որ նման նախանձ մարդկանց չար աչքից, ինչպես մահաբեր թույնով լեցուն զեռուններից, խայթվում են ու կորցնում իրենց սքանչելի տեսքը, ապականվում։ Սակայն սա ասում եմ՝ մեջբերելով պառավներից՝ կանանց, և ուրիշներին փոխանցված զրույցներից։
Իսկ ինքս ա՛յն կասեմ սրա մասին, որ երբ բարիատյաց դևերը որևէ մեկի մեջ իրենց նկատմամբ հոժարություն են նկատում, իրենց ողջ ուժով ունակ են դառնում ներազդելու այդպիսի «հոժարակամ» մարդկանց կամքի վրա ու այդպիսիններին իրենց ջրերը գցելու։ Եվ այդկերպ էլ, նախանձների չար աչքից մարդիկ իրենց իսկ սեփական կամքո՛վ են տուժում՝ տեղի տալով դևերին ու ինքնակամ նրանց սպասավորը դառնալով։ Ուստի եթե չսարսռես սատակիչ դևին սպասավոր լինելուց, ինքդ էլ չարի օթևան կդառնաս ու թշնամի կլինես բոլոր նրանց, ովքեր քեզ որևէ վատ բան անգամ չեն արել, այդ թվում նաև՝ թշնամի՝ Աստծուն, բարուն ու աննախանձ մարդկանց։
Փախչե՛նք այս անտանելի չարիքից։ Այն օձի վարդապետությունն է, դևերի գյուտը, թշնամու սերմը, տանջանքների առհավատչյան, բարեպաշտության խափանիչը, ճանապարհը դեպի գեհեն, զրկումն Արքայությունից։ Եվ հայտնի է նաև, թե ինչպիսի ու միանման կերպարանք են ունենում նախանձողները։ Նրանց աչքերը ցամաք ու անպայծառ են, այտերը՝ տխուր, հոնքերը՝ կիտած, հոգին՝ ախտակալած, միտքը՝ իրադարձությունների մասին ճշմարիտ դատողություն չունեցող։
Ո՛չ առաքինության գործերն են երբևէ գովելի նրանց կողմից, ո՛չ պարկեշտությամբ ու շնորհներով զարդարված խոսքի զորությունը, ո՛չ իրենց շուրջը տեղի ունեցող որևէ այլ բան։ Այլ ինչպես որ, օրինակ, անգղերն են հավաքվում ժահահոտության վրա ու տարբեր տեղերից թռչում-գալիս են բուրող «անուշահոտության» հետևից, և ինչպես որ ճանճերը մարմնի առողջ հատվածներին մոտենալ խուսափում են և շտապում են դեպի վերքերը, այդպես էլ նախանձողները կյանքի պայծառ ու սքանչելի կողմը չեն տեսնում, այլ «թափվում» են վատթար երևույթների վրա, ու երբ նրանց աչքին որևէ սխալ բան է ընկնում (իսկ մարդկային բնությանը բնորոշ է բազմաթիվ սխալներ գործելը), իսկույն կամենում են հրապարակահայտ դարձնել այդ սխալմունքներն ու ըստ դրա՛նց ճանաչել այս կամ այն մարդուն։
Եվ այդկերպ, օրինակ, չարամիտ գրագիրներն էլ, ուտելիք վաստակելու համար, կամ որևէ մեկից վիրավորված լինելով, կամ էլ թե՝ կարճամիտ լինելու և կամ՝ մեր հիշատակած այս ախտի պատճառով աղավաղում են գրի առնվելու ենթակա պատմությունը և գովելի երևույթները արհամարհելով՝ չեն գրառում, այլ դրացու գործած չարիքի մասի՛ն են միայն հիշատակում՝ առաքինություններն անտեսելով ու հայհոյելով, քանի որ քաջին՝ հանդուգն են անվանում, ողջախոհին՝ անսրտացավ, արդարին՝ անամոթ, իմաստունին՝ խորամանկ, մեծավայելուչին իբրև ինքնահավան, ազատախոսին՝ գինովցած ու տնտեսողին՝ ժլատ բամբասելով։ Այդպիսիք բոլորովին չեն երկմտում այս հարցում և առաքինության բոլոր տեսակները նենգափոխելով՝ այլ անուններով են կոչում։
Ինչո՞ւ եմ, սակայն, նրանց չարախոսությունների վրա հիմնում իմ խոսքը․ որովհետև կարծում եմ, որ այդ մասին խոսելով՝ ախտի կիսով չափ բժշկությանը կարող եմ ծառայեցնել նրանց այդ վարմունքը՝ ցույց տալով նախանձի ախտով վարակվածների հիվանդության մեծությունը և սեփական կամքով չարին հանձնվելու դեպքում սեփական անպիտանությունը։ Եվ ըստ այդմ էլ նաև, բժշկվելու այլ ճանապարհ չի մնում, քան միայն նախանձի ախտը մեզանից դուրս նետելն ու հեռու մնալը այդպիսի ախտով վարակվածներից։
Սակայն ինչպե՞ս չհիվանդանանք այդ ախտով, կամ արդեն իսկ հիվանդացած լինելով՝ ինչպե՞ս հեռու փախչենք դրանից։ Նախ գիտենա՛նք, որ մարդկային բնությանը բնորոշ տեսանելի հատկանիշներից որևէ մեկը մյուսից մեծ ու առավել չէ, որպեսզի նախանձելի դառնա մեզ համար․ ո՛չ մարդկանց մեջ հարստությամբ երևալը, ո՛չ ծաղկած փառքը, ո՛չ մարմնի քաջառողջությունը, քանի որ որևէ բարիքի սահմանը ոչ թե անցողիկն է, այլ՝ հավիտենականը, ուստի միայն այդ հավիտենական ճշմարիտ բարիքների՛ն պիտի ձգտենք հասնել։ Այդ պատճառով էլ իմանա՛նք, որ նա, ով հարստանում է, նախանձելի չպիտի դառնա մեզ համար իր ունեցած հարստության պատճառով, և ո՛չ էլ՝ փառքի հասածը՝ իր ունեցած մեծ պատվի, ո՛չ զորավորը՝ իր մարմնական ուժի, և ո՛չ էլ՝ իմաստունը՝ իր մեծ խելքի պատճառով։
Այս ամենը միայն առաքինության գործիքներ են, որոնք ունենալու երանությունը, սակայն, մարդիկ իրենք իրենցով չէ, որ ունեն, այլ Աստծու կողմից են դրանք շնորհված՝ այդ «գործիքները» բարուն ծառայեցնելու նպատակով։ Իսկ եթե մեկը չարին է ծառայեցնում իր արժանիքները, ողորմելի մարդ է դառնում՝ նման նրան, ով թշնամուց վրեժխնդիր լինելու նպատակով սրով նրա դեմ պատերազմի ելնելով՝ կամավորապես ինքն իրեն է խոցում։
Իսկ եթե մարդ բարուն է ծառայեցնում իր արժանիքները և ճշմարտապես իր եղբորն օգնելուն է ի սպաս դնում աստվածային պարգևները ու ոչ միայն ինքն է վայելում իր ունեցածը, այդ դեպքում արդեն նա ոչ թե նախանձելի պետք է լինի քեզ համար, այլ գովելի և սիրելի իր եղբայրասիրության ու աստվածաշնորհ բարիքները ճիշտ տնօրինելու համար:
Դարձյալ. իմաստությամբ զանազանվում և Աստծու խոսքով պատվվում է նա, ով քահանայության հոգևոր խոսքով է զարդարված: Այդպիսի մեկին ևս մի՛ նախանձիր և երբեք մի՛ կամեցիր լռեցնել նրան, ով Սուրբ Հոգու՝ հոգևոր խոսքով քարոզելու շնորհն ունի, որի պատճառով էլ գովասանքի է արժանանում իրեն լսողների կողմից: Այլ դու ևս կարող ես լսել ու ընդունել այն բարի խոսքը, որը որպես Տիրոջ վարդապետության պարգև՝ քեզ է առաքվել քո այդ եղբոր միջոցով: Եվ ինչպես որ հոսող աղբյուրը ոչ ոք չի խցանում և ինչպես որ ոչ ոք իր դեմքը չի ծածկում՝ արեգակի պայծառությունը վայելելուց ինքն իրեն զրկելով, նույնպես և ոչ ոք չպիտի նախանձի հոգևոր խոսքով զորացածներին, այլ պիտի լսի ու բարիք քաղի նրանցից:
Մի՞թե չես ցանկանում եկեղեցուց բխող ու բարեպաշտ մարդու սրտում Սուրբ Հոգու զորությամբ աղբյուրացող հոգևոր խոսքի առաջ ուրախությամբ ականջ խոնարհել, և մի՞թե չես ուզում գոհությամբ ընդունել այդ խոսքի օգտակարությունը, այլ դեռ մի բան էլ քեզ ցա՞վ է պատճառում այդ հոգևոր անձանց լսողների խնդությունը: Արդյոք չե՞ս ուզում ո՛չ այդ հոգևոր խոսքերից օգուտ քաղողը լինել, և ո՛չ էլ՝ գովաբանո՞ղը: Սակայն ի՞նչ պատասխան ես տալու այդ դեպքում մեր սրտի Դատավորին:
Արդ, գիտենա՛նք, որ ամեն բանից առավել գեղեցիկ են հոգո՛ւ բարիքները, իսկ հարստությամբ առավել բարգավաճածներին, զորությամբ պանծացողներին ու մարմնի քաջ առողջությամբ գեղեցկացածներին չնախանձե՛նք, այլ սիրենք ու ընդունենք իբրև մեր եղբայրների, իսկ նրանք էլ, սակայն, հարկ է, որ իրենց այդ արժանիքները ծառայեցնեն հասարակության կարիքներին. արդարության գործեր անեն, իրենց ունեցվածքից բաժին տան կարիքավորներին և մարմնական գործերով զորավիգ լինեն տկարներին և առհասարակ իրենց ունեցած ամեն շնորհ առավել ծառայեցնեն կարիքավորներին, քան թե՝ իրենք իրենց:
Իսկ ահա այդկերպ չվարվողները ավելի շատ ոչ թե նախանձելի են, այլ՝ թշվառական, քանի որ չարի գործիք դառնալու մեծամեծ պատճառներ ունեն այդպիսիք, քանի որ նրանք առավել շատ ունեցվածքը իրենց իսկ կորստյան պատճառ են դարձնում: Իսկ եթե իրենց հարստությունը նրանց անիրավության թոշակն է, ապա ողորմելի է նմանատիպ հարուստը: Իսկ երբ ունևորն իր ունեցվածքն իր առաքինությունների զորացմանն է ծառայեցնում՝ ամենքի համար օգտակար լինելով, ապա նա բնավ նախանձի տեղիք չի տալիս նախանձներին, բայց երբ չարությամբ է վատնում իր ունեցվածքը, և՛ բարուց է հեռանում, և՛ ինքն իրեն չար նախանձի առարկա դարձնում:
Դու, սակայն, վե՛ր հառիր մարդկային խորհուրդներդ ու արդարամտությա՛մբ նայիր բարի ու գովելի գործերին՝ տեսնելով, թե որքան ապականացու են այդքա՜ն բաղձալի ու նախանձելի թվացող երկրային բարիքները: Այսկերպ վարվելով՝ երբեք չես հիանա աշխարհիկ մեծություններով ու երբևէ նախանձը չի սողոսկի քո մեջ: Եվ եթե դու երազում ես էլ փառքի մասին ու կամենում ես շատերից ավելի երևելի լինել, ուստի նաև տանել չես կարողանում քո հետին վիճակը (ինչը հենց ուրիշներին նախանձելու պատճառներից է), ապա փորձիր քո պատվասիրությունը բավարարել առաքինություննե՛ր ձեռք բերելով, որը բազում բարիքներ է պարունակում իր մեջ, և այդժամ այլևս ամենևին չես կամենա հարստանալ տեսանելի ունեցվածքով ու ընտրյալ լինել՝ աշխարհի չափանիշներով:
Այդժամ կգիտակցես, որ այդ ամենը ոչինչ են քեզ համար, ու կդառնաս արդար, ողջախոհ, իմաստուն, արի, հանուն բարեպաշտության զանազան չարչարանքների համբերող: Իսկ այդկերպ էլ ինքդ քեզ դեպի փրկություն կտանես ու առաքինության մեծամեծ բարիքների երանելի կրողը կդառնաս, քանի որ մենք ունակ ենք աշխատասիրությամբ առաքինության հասնելու, մինչդեռ շքեղ զգեստներ, մարմնի գեղեցկություն ու փառահեղ պատիվ ունենալու անկարող ենք: Եվ արդ, քանի որ առաքինությունն ավելի մեծ ու բարի է, քան ուրիշ որևէ բարիք (ինչը որ ամենքն էլ կհաստատեն), ուրեմն՝ առաքինություն ձեռք բերելո՛ւն փափագենք և հավետ հեռո՛ւ մնանք բոլոր ախտերից ու մանավանդ՝ նախանձկոտության պիղծ ախտից:
Անհնարին է չտեսնելը, թե որքա՜ն չար երևույթ է կեղծավորությունը, իսկ այն ևս նախանձի պտուղն է, քանի որ նախանձի սերմերը մարդկանց մեջ պտղաբերում են, երբ նրանք, դիմացինի հանդեպ ատելություն տածելով, սեր են ցույց տալիս՝ նմանվելով ծովի մեջ եղող շարժվող քարի, որի վրա եթե մեկը անզգուշորեն կանգնի՝ չարաչար վախճանի կարժանանա: Արդ, տեսե՛ք, որ նախանձն, աղբյուրի նման, մեզ վրա մահ է ցողում և բարուց հեռանալու, Աստծուց օտարանալու, ամեն տեսակի խառնաշփոթության ու կյանքի բարիքներից զրկվելու պատճառ դառնում: Ուրեմն, լսե՛նք առաքյալի խոսքը և «սնապարծ չլինենք՝ միմյանց գրգռելով ու միմյանց նախանձելով» (Գաղ. Ե 26), այլ մանավանդ «միմյանց հանդեպ լինենք քաղցր ու գթած՝ ներելով միմյանց, ինչպես որ ներեց մեզ Աստվա՛ծ» (հմմտ. Եփես. Դ 32), ում փա՜ռք հավիտյանս հավիտենից: Ամեն:
Սուրբ Բարսեղ Կեսարացի, «Գիրք պահոց», Ս․ Էջմիածին, 2008թ․,
Գրաբարից թարգմանեց Գևորգ սրկ․ Կարապետյանը
Սկիզբն այստեշ՝https://matyan.am/2024/08/09/nakgandzneri-masin/
