Ճշմա­րիտ Ե­կե­ղե­ցու հատ­կու­թյուն­նե­րը

Ա․ ­Եկե­ղե­ցու չորս նշան­նե­րով կա­րե­լի է լիո­վին ճա­նա­չել ոչ միայն նո­րա ճշմար­տու­թյունն, այլև նո­րա էու­թյունն ու հատկու­թյուն­ներն, ո­րոնց վրա ըստ ե­րևույթին հարկ չկա ա­ռանձ­նա­պես խոսե­լու: Սա­կայն որպեսզի ճշմա­րիտ Ե­կե­ղե­ցու էու­թյունը կա­տա­րե­լա­պես պատ­կե­րա­նա հավա­տա­ցո­ղի հո­գու մեջ, անհ­րա­ժեշտ է գեթ մի ակ­նարկ ձգել նաև նո­րա հատկու­թյանց վրա:

1. Ե­կե­ղե­ցին, մշտա­կան հարա­բե­րու­թյան մեջ լի­նե­լով Քրիս­տո­սի ու Ս. Հո­գու հետ, այլև յուր էու­թյամբ նո­ցա հետ պայ­մա­նա­վոր­ված լի­նե­լով, ոչ միայն ան­տե­սա­նե­լի է, այլև միան­գա­մայն տե­սա­նե­լի է: Ե­թե ե­կե­ղե­ցին տե­սա­նե­լի լի­ներ միայն, չէինք ա­սիլ «հաւա­տամք և ի մի­միայն ընդ­հան­րա­կան և ա­ռա­քե­լա­կան ս. Ե­կե­ղե­ցի», վասնզի տե­սա­նե­լին այլևս հավա­տա­լի չէ: Բայց ո­րով­հե­տև ե­կե­ղե­ցին միան­գա­մայն և ան­տե­սա­նե­լի է, ուստիև Հավա­տամ­քի մեջ խոս­տո­վա­նե­լու նյութ է դառ­նում: Ե­կե­ղե­ցին ան­տե­սա­նե­լի է, վասնզի ժա­մա­նա­կով ու տա­րա­ծու­թյամբ, դիր­քով ու կար­գով ի­րա­րից բա­ժա­նված հավա­տա­ցյալք, ա­ռա­քե­լա­կան հա­ղոր­դակ­ցու­թյան մեջ մտնե­լով Քրիս­տո­սի հետ, դառ­նում են նո­րա մար­մի­նը. ան­տե­սա­նե­լի է, վասնզի նո­րա անդ­րա­նիկ­ներն ևս, մեզ ան­տե­սա­նե­լի լի­նե­լով հան­դերձ, մի ան­բա­ժա­նե­լի միու­թյուն են կազ­մում մեզ հետ[1]. ան­տե­սա­նե­լի է, վասնզի նո­րա գլու­խը Քրիս­տոս այժմ ան­տե­սա­նե­լի է, և ե­կե­ղե­ցու մեջ գոր­ծող աստվա­ծա­յին զորու­թյունն ու շնորհն ան­տե­սա­նե­լի է: Սա­կայն ե­կե­ղե­ցին միա­ժա­մա­նակ և տե­սա­նե­լի է, վասնզի տե­սա­նե­լի է յուր հավա­տա­ցյալ­նե­րով, յուր ա­ռա­քե­լա­կան հաջոր­դու­թյուն­նե­րով, գոր­ծե­րով ու կար­գե­րով. տե­սա­նե­լի է, զի Աս­տու­ծո ար­քա­յու­թյան տե­սա­նե­լի հաս­տա­տու­թյունն է այս աշ­խար­հում. տե­սա­նե­լի է, քա­նի որ Աս­տու­ծո զորութ­յունն ու շնոր­հը տե­սա­նե­լի կար­գով բաշ­խում է հավա­տա­ցյալ­նե­րին: Եվ այս բնա­կան է, վասնզի մարդ ինքն, որ փրկվում է ե­կե­ղե­ցու մեջ, թե՛ տե­սա­նե­լի է և թե՛ ան­տե­սա­նե­լի. տե­սա­նե­լի է յուր մարմ­նավոր գո­յու­թյամբ, բայց ան­տե­սա­նե­լի է յուր հո­գևոր կյան­քով և հավատ­քի վառ­քով: Հե­տևա­բար Ե­կե­ղե­ցին թե՛ տե­սա­նե­լի է և թե՛ ան­տե­սա­նե­լի. ոչ թե ու­նի ան­տե­սա­նե­լի մասն և տե­սա­նե­լի ու­րիշ մասն, այլ այն, որ տե­սա­նե­լի է, միան­գա­մայն և ան­տե­սա­նե­լի է. տե­սա­նե­լի է յուր ա­ռանձ­նա­կան և ար­տա­քին դրու­թյամբ, իսկ ան­տե­սա­նե­լի է յուր ընդ­հա­նուր ու ներ­քին հատկու­թյամբ:

2. Ե­կե­ղե­ցին անս­խա­լա­կան է: Քա­նի որ Ե­կե­ղե­ցու ղե­կա­վա­րու­թյունը Ս. Հո­գով է, և նո­րա կյան­քը` Ս. Հո­գու շնոր­հա­բաշ­խու­թյամբ, բնա­կա­նա­բար նա չի կա­րող սխա­լվել հավատ­քի վե­րա­բեր­յալ բո­լոր բա­րո­յա­կան ու դավա­նա­կան խնդիր­նե­րի ո­րոշ­ման մեջ: Եվ ե­թե ե­կե­ղե­ցին անս­խա­լա­կան չլի­ներ, չէր կա­րող ան­խախտ հարա­տևել ո՛չ նո­րա միու­թյունը, ո՛չ սրբու­թյունը, ո՛չ ընդ­հան­րա­կա­նու­թյունն ու ո՛չ ա­ռա­քե­լա­կա­նու­թյունը: Հե­տևա­բար և ե­թե ե­կե­ղե­ցին շե­ղվի այդ չորս նշան­նե­րից, ան­շուշտ չի կա­րող պա­հել և յուր անս­խա­լա­կա­նու­թյունն, որ պայ­մա­նավոր­ված է ա­ռա­քյալ­նե­րի հաջոր­դու­թյամբ ու հաստա­տու­թյամբ միայն: Սա­կայն հարց է հառաջ գա­լիս, թե քա­նի որ աստվա­ծա­յին ճշմար­տու­թյուն­նե­րը միան­գամընդմիշտ շնոր­հված են ե­կե­ղե­ցուն, այլևս ի՞նչ կա­րիք պետք է լի­նի անս­խա­լա­կա­նու­թյան. մի՞թե կա­րող են նոր վճիռ­ներ ու փո­փո­խու­թյուն­ներ հառաջ գալ, ո­րոնց հա­մար կա­րևոր լի­նի և անս­խա­լա­կա­նու­թյունը: Այս հարցն ինքնըստինքյան կլուծ­վի, ե­թե ի նկա­տի ու­նե­նանք հե­տևյալը:

Ե­կե­ղե­ցու մա­սին խոսե­լիս պար­զե­ցինք, որ թեև ա­ռա­քյալ­նե­րի քա­րո­զածն ու ավան­դա­ծը մեկ է և ան­փո­փոխ յուր բո­լոր հիմ­քե­րով ու սկզբունք­նե­րով, այ­սով հան­դերձ յուրա­քան­չյուր ա­ռաք­յալի հիմ­նադ­րած ե­կե­ղե­ցին յուր տե­ղում յուր ազ­գին փրկա­րար լի­նե­լու հա­մար ազ­գա­յին է դառ­նում յուր բո­լոր ար­տա­հայտիչ կեր­պավո­րու­թյամբ: Այ­լա­պես նա չի կա­րող կա­պել ազ­գը Աս­տու­ծո հետ և բնա­կա­նա­պես հա­ղորդ դարձ­նել դեպի փրկու­թյուն: Սա­կայն յուրա­քան­չյուր ե­կե­ղե­ցի ու­նի յուր ազ­գի հետ յուր պատ­մա­կան կյանքն և նա նույն­պես զար­գա­նում է ըստ մարդ­կա­յին հա­ռաջա­դի­մու­թյան, առ որ ձգտում էին և ա­ռա­քյալ­ներն աշ­խա­տու­թյամբ ու նա­հա­տա­կու­թյամբ (Եփ., Դ 13. Կող., Ա 10. Բ Պետ., Գ 18): Բայց ո­րով­հե­տև աստվա­ծա­յին հայտ­նու­թյունն և ա­ռա­քե­լա­կան կար­գերն ե­կե­ղե­ցու մեջ ան­փո­փո­խե­լի և ան­քակ­տե­լի են, ուս­տի նո­րա այդ զար­գա­ցու­մը վե­րա­բե­րում է ոչ թե ին­քյան, այլ այն հարա­բե­րու­թյան ու ներ­գոր­ծու­թյան, ո­րով նա դաստիա­րա­կում ու կրթում է յուր ժո­ղո­վուր­դը: Այդ­պես տես­նում ենք, որ ա­ռա­քյալ­նե­րի թղթերն իսկ ըստ ժա­մա­նա­կին, ըն­թեր­ցող­նե­րի և գոր­ծե­րի ըն­թաց­քին տար­բեր ձև ու ոճ ու­նին, այ­սինքն` Աս­տու­ծո հայտ­նու­թյունն ու յուրյանց կար­գե­րը տա­լիս են այն ձևով ու ո­ճով, որ ա­մե­նից հարմար է լսող­նե­րին: Այս­պես և միշտ անհ­րա­ժեշտ է հառաջա­դի­մող հավա­տա­ցյալ­նե­րի մեջ հաստա­տել աստվա­ծա­յին ճշմար­տու­թյունը ժա­մա­նա­կի նոր մի­ջոց­նե­րով կամ նոր ձևով ու ո­ճով` ա­ռանց շե­ղվելու ա­ռա­քե­լա­կան սահ­մա­նից: Իսկ ընդ­հա­կա­ռակն` նոր ժա­մա­նա­կը դարձ­նել հին կար­գե­րի վրա, հե­տա­դի­մել դեպի հետ և ոչ թե հի­նը դարձ­նել նո­րի վրա` ըստ աստ­վա­ծա­յին հայտ­նու­թյան ու­ղիղ տրա­մադ­րու­թյան, այդ արդեն մի ներ­քին ան­կա­րե­լիու­թյուն է, ո­րի մեջ է բո­ղո­քա­կա­նու­թյունն (ինչ­պես խոս­տո­վա­նում են Դոռ­ներ և այլք):

Ե­կե­ղե­ցին չի փո­փոխ­վում, այլ զար­գա­նում է ինքն ին­քյան և յուր ժո­ղովր­դի մեջ ա­րյուն ու մար­մին դառ­նում ըստ ժա­մա­նա­կին: Նո­րա մեջ հեր­ձված է լի­նում, որ ըն­տիր­նե­րը նո­րո­գա­պես ե­րևան (Ա Կոր., ԺԱ 19): Նո­րա հավա­տամքն ան­փո­փոխ է, սա­կայն «Քրիս­տո­նեա­կան վար­դա­պե­տու­թյունը» զար­գա­նում է գի­տու­թյան հառաջա­դի­մու­թյան մի­ջոց­նե­րով. նո­րա աստվա­ծա­պաշ­տու­թյունն ան­փո­փոխ է, սա­կայն ըստ ձևին ու ե­ղա­նա­կին կա­տա­րե­լա­գործ­վում է (ձայ­նագ­րու­թյուն և այլն). նո­րա ձեռ­նադ­րու­թյունը միշտ միևնույն է, սա­կայն պաշ­տոնյանե­րը պետք է ժա­մա­նա­կի գի­տու­թյունն ևս ու­նե­նան. նո­րա կա­նո­նադ­րու­թյունն ան­քակ­տե­լի է, սա­կայն դաստիա­րակ­չա­կան մի­ջոցն ու ե­ղա­նա­կը ձևա­կերպ­վում է` ըստ պա­րա­գա­նե­րին ու հան­գա­մա­նաց կամ ըստ ժո­ղովր­դի պատ­րաստու­թյան ու հաս­կա­ցո­ղու­թյան[2]:

Արդ` ինչ­պե՞ս պետք է այս ա­մե­նի մեջ պահ­պա­նվին ե­կե­ղե­ցու չորս նշան­նե­րը: Ան­շուշտ նո­րա անս­խա­լա­կա­նու­թյամբ: Այդ խոս­տա­ցավ Քրիս­տոս` տա­լով յուր ե­կե­ղե­ցուն ճշմար­տու­թյան Ս. Հո­գի[3]: Ու­րեմն և Քրիս­տո­սի շնոր­հիվ ու Ս. Հո­գու մշտա­կան ղե­կա­վա­րու­թյամբ ե­կե­ղե­ցին անս­խալ է յուր ա­ռա­քե­լա­կան հաջոր­դա­կա­նու­թյան հի­ման վրա: Ե­կե­ղե­ցու վճիռն, որ տե­ղի է ու­նե­նում ա­ռա­քե­լա­կան հաջոր­դու­թյան հի­մուն­քով, նո­ցա վար­դա­պե­տու­թյան և ավան­դու­թյան հավա­տար­մու­թյամբ և հանուն Հիսու­սի Քրիս­տո­սի ժո­ղո­վա­կան միա­բա­նու­թյամբ, անս­խալ է հաստա­տա­պես, զի Ս. Հո­գին մի­միայն այդ­պի­սի միա­բա­նու­թյան մեջ է ա­ջա­կից[4]: Ար­դա­րև` անս­խա­լա­կան է և մի­միայն Աս­տված. անս­խա­լա­կան է մի­միայն այն գործն ու խոսքն, որ միա­բան ե­կե­ղե­ցին կա­տա­րում է Աս­տու­ծո ա­ռա­ջա­դի­մու­թյամբ: Հե­տևա­բար ան­սխա­լա­կա­նու­թյան ե­րաշ­խավո­րու­թյուն է տա­լիս Քրիս­տոս յուր ե­կե­ղե­ցուն մի­միայն այն գոր­ծե­րի մեջ, ո­րոնք կկա­տա­րվեն ժո­ղո­վով (մին­չև ան­գամ եր­կու կամ ե­րեք հավա­տա­ցյալ­նե­րի միա­բա­նու­թյամբ), բայց հանուն յուր, այ­սինքն` երբ գոր­ծեն Քրիս­տո­սի ան­վան փա­ռավո­րու­թյան հա­մար և նո­րա ու յուր ա­ռա­քյալ­նե­րի պատ­վի­րան­նե­րի ու կար­գե­րի հա­մա­ձայն («որ ձեզ լսէ` ինձ լսէ») ա­ռանց որևիցե անձ­նա­կան, կու­սակ­ցա­կան և նյու­թա­կան և որև­իցե այլ շա­հախնդ­րու­թյան:

3. Ե­կե­ղե­ցին միակ փրկա­րար է. այ­սինքն` ար­տա­քո Ե­կե­ղեց­վո չիք փրկու­թյուն: Ինչ­պես որ փրկու­թյան ուխ­տը դրվեց Քրիս­տո­սի ավե­տի­քով, այն­պես էլ հաստա­տա­պես հայտ­նվեց, որ միակ փրկու­թյունն Աս­տու­ծո այդ ուխ­տով է[5]: Նա­խա­պատ­րաստվող ժո­ղովրդի մեջ մի­միայն Սիոնն էր փրկա­րանն, որ կա­տա­րվեց Քրիս­տո­սի մեջ, ու այդ­պի­սով Քրիս­տո­սի իս­կա­կան Սիո­նը դար­ձավ հավա­տա­ցյալի միակ փրկա­րա­նը: Ուստիև Քրիս­տոս նույնիսկ սկզբից ո­րո­շեց, որ մի­միայն նա կփրկվի, ով կհավա­տա յուրյան, կմկրտվի և ա­պա կհա­ղոր­դվի կե­նա­րար մարմ­նին և ա­րյան[6]: Փրկու­թյան այդ հիմ­նա­քա­րը պա­հե­ցին և ա­ռա­քյալ­ներն յուր­յանց բո­լոր քա­րո­զու­թյան մեջ[7]: Ավե­տա­րա­նե­լով ժո­ղովր­դին` նո­քա ա­ռանձ­նաց­նում էին հավա­տա­ցյալ­նե­րին ան­հավատ­նե­րից և ա­պա­կա­նու­թյունից ու խավա­րից տա­նում էին դեպի կյանքն ու լույս: Եվ ո­րով­հե­տև նո­քա այս աշ­խար­հից չէին և Քրիս­տո­սինն էին, ուս­տի ա­մեն­քից ատ­վում էին, ար­տաքս­վում էին ժո­ղո­վա­րա­նից, և մին­չև ան­գամ նո­ցա սպա­նու­մը մի աստվա­ծա­հա­ճո գործ էր հա­մար­վում հրեա­նե­րի մեջ[8]: Սա­կայն դո­քա մեծ մեղ­քի մեջ էին, վասնզի Աս­տու­ծո Որ­դին ինքն էր արդեն քա­րո­զել նո­ցա մեջ ճշմար­տու­թյունը, բայցևայն­պես չէին հավա­տում (Հովհ., ԺԵ 22): Ուստիև նոր հոտ է կազմ­վում ճշմա­րիտ ու քաջ հո­վվի ներ­քո, ո­րից ա­մե­նայն հավա­տա­ցյալ փրկու­թյուն էր գտնում հաստատ և ա­պա­հո­վա­պես: Եվ մինչ­դեռ ա­ռաջ հրեա­նե­րի մեջ էր սրբու­թյունն, ու սուրբ պետք է լի­ներ Իս­րա­յելը, քա­հա­նա­նե­րը, զգեստ ու ա­նոթ­նե­րը, տեղն ու խո­րանն և ամ­բողջ ժո­ղո­վուր­դը[9], այն­պես և այժմ սուրբ են մի­միայն Քրիս­տո­սի ընտ­րյալ­ներն[10] իբ­րև Քրիս­տո­սով սրբված և ար­դա­րա­ցած­ներ[11], ո­րոնք մկրտու­թյամբ թո­թա­փում են հինն ու զգե­նում նո­րը[12]: Այս­պի­սով, Քրիս­տո­սի ե­կե­ղե­ցին հայտ­նում է Աս­տու­ծո հայտ­նու­թյունը, հավա­տա­ցյալ­նե­րին ընտ­րում է բազ­մու­թյունից, մկրտու­թյամբ մաք­րում է, շնորհք բաշ­խում և քրիս­տո­նեա­կան գոր­ծու­նեու­թյան հա­մար նոր կյան­քի մեջ դնում: Ու­րեմն և ե­կե­ղե­ցին, Աս­տու­ծո հաստա­տա­ծը լի­նե­լով ու ճշմար­տու­թյուն ու շնորհ պար­գևե­լով, ա­ռաջ­նորդ­վում է Ս. Հո­գով ու հավա­տա­ցյալ­նե­րի մեջ սրբու­թյուն ու փրկու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նում. հե­տևա­բար և նա է միակ փրկա­րա­րը (Եփ., Ե 23-27): Մի­միայն նո­րա­նով կա­րե­լի է հաստա­տվել կեն­դա­նի և աստվա­ծա­յին վեմի վրա, հո­գևոր տա­ճար դառ­նալ, ա­նա­րատ քա­հա­նա­յու­թյուն ու­նե­նալ, սուրբ ժո­ղո­վուրդ լի­նել ու սե­փա­կան ազգ, նվիր­վել Աս­տու­ծո ու նո­րան հա­ճե­լի լի­նել կյան­քով, գոր­ծով և աստված­պաշ­տու­թյամբ[13]: Հե­տևա­բար և ե­կե­ղե­ցին Աս­տու­ծո միակ փրկա­րանն է աշ­խար­հիս վրա մարդ­կանց հա­մար, ո­րով ամեն ոք կա­րող է Աս­տու­ծու­նը լի­նել և Աս­տու­ծո բո­լոր շնորհ­նե­րը վա­յե­լե­լով` հան­դեր­ձյալ փա­ռաց ար­ժա­նա­նալ:

Արշակ Տեր-Միքելյան

«Հայաստանյայց Սուրբ Եկեղեցու Քրիստոնեականը» գրքից

(Շարունակելի)

Վերցված է՝ https://surbzoravor.am/ — էջից