Սուրբ Գրիգոր Տաթևացու քարոզը նվիրված բոլոր Սրբերին

ՔԱՐՈԶ ՆՈՒԻՐՈՒԱԾ ԲՈԼՈՐ ՍՈՒՐԲԵՐԻՆ ԸՍՏ ԱՅՆ ԽՕՍՔՒ՝ «ԵՐԱՆԻ ԲՈԼՈՐ ՆՐԱՆՑ, ՈՎՔԵՐ ԲՆԱԿՒՈՒՄ ԵՆ ՏԻՐՈՋ ՏԱՆԸ, ՆՐԱՆՔ ՅԱՒԻՏԵԱՆՍ ՅԱՒԻՏԵՆԻՑ ՊԻՏԻ ՕՐՀՆԵՆ ՔԵԶ» [Սաղմ. ՁԳ 5]

Ղուկասն աւետարանում ասում է. «Երանի այն որովայնին, որ կրեց Քեզ»[1], եւ առաքեալն էլ ասում է. «Գիտութիւնը հպարտացնում է, իսկ սէրը՝ հաստատում»[2]: Այս խօսքը հասկանալի դարձաւ Քրիստոսի ժամանակ, որովհետեւ դպիրներն ու փարիսեցիները, որոնք գիտուն էին, Քրիստոսի դէմ չարացած Նրան դիւահար եւ հիւսնի որդի կոչեցին, սակայն մի կին առանց ճանաչելու սիրով ասաց. «Երանի այն որովայնին, ոը կրեց Քեզ»:

Սուրբ Կոյսի որովայնին երանի է տրւում երկու պատճառով, որովհետեւ նախ՝ նա հեռու է բոլոր չարիքներից եւ ապականութիւնից, իսկ բոլոր կանայք ունեն չորս անկատարութիւն. նախ՝ յղանում են մեղքով, երկրորդ՝ ծանրութեամբ են կրում իրենց որովայնը, երրորդ՝ ծնում են ցաւով, չորրորդ՝ մահանալով հող են դառնում: Արդ, սուրբ Կոյսը չունէր այս չորս անկատարութիւնները:

Առաջինի մասին Մատթէոսն ասում է. «Նրա մէջ ծնուածը Սուրբ Հոգուց է»[3]: Երկրորդի մասին Սիրաքն ասում է. «Երանի՜ քեզ, երկի՛ր, որ թագաւորդ ազատորդի է»[4]: Երրորդի մասին, որ ծնեց ուրախութեամբ, Եզեկիէլն ասում է. «Քանի դեռ երկունքի ցաւերը չէին հասել, նա ազատուեց, եւ ծնուեց արու զաւակ»[5], այսինքն սուրբ Կոյսը, նախքան ցաւերն ու վշտերը, որ կրում են այլ կանայք, ծնեց եւ ինչպէս Ղուկասն է ասում՝ «Խանձարուրի մէջ փաթաթեց իր անդրանիկ Որդուն»[6], եւ չկային մանկաբարձներ, որ քաջալերէին երկունքի մէջ եղող կանանց: Չորրորդ. սուրբ Կոյսի մարմինը չապականուեց՝ ըստ բնութեան օրէնքի մահուամբ հող դառնալով, ինչպէս որ չապականուեց իր Որդունը: Այս մասին Յովհաննէսի Յայտնութեան գիրքն ասում է. «Երկնքում բացուեց Աստուծոյ տաճարը, ու երեւաց Աստուծոյ տապանակը, որ պատրաստուած էր անփուտ փայտից»[7]: Եւ սա խորհրդանշում է սուրբ Կոյսի մարմինը, որն անապական մնաց:

Մարդու եւ կենդանիների միջեւ չորս տարբերութիւն կայ: Նախ՝ կենդանիները ճանաչում եւ ցանկանում են այն, ինչն իրենց առջեւ է, եւ ինչը յաւիտենական է, չեն ճանաչում: Իսկ մարդը գիտի անցեալը, ներկան եւ ապագան: Երկրորդ՝ մարդը մարմնաւոր բաների համար չէ, այլ բոլոր ստեղծուածներն են մարդու համար: Այսպէս, չորս տարերքները չորս բաղկացութիւնների համար են, բաղկացութիւնները՝ բոյսերի, բոյսերն՝ անբան կենդանիների, կենդանիները՝ մարդու, իսկ մարդն էլ աստուածային երանութեան համար է: Երրորդ՝ անբան կենդանիները միայն հինգ զգայարաններ ունեն եւ ճանաչում ու սիրում են միայն զգալիները: Իսկ մարդը ճշմարտապէս ճանաչում, իմանում եւ սիրում է Աստծուն: Մեղաւոր մարդիկ համարւում են անասունների թւում եւ տանջանքների մէջ պիտի իջնեն:

*Երանութեան մասին տարբեր բաներ են գրում: Ոմանք ասում են, թէ երանութիւնը մարմնաւոր հեշտալի կեանքն է, ուտելն ու խառնակութիւնները: Բայց սա ճիշտ չէ երկու պատճառով, որովհետեւ նախ՝ երանութիւնը վայելում են միայն բանական հոգիները՝ Աստուած, հրեշտակները եւ մարդիկ, իսկ ուտելն ու խառնակուելը յատուկ է նաեւ ոչ բանական արարածներին: Եւ այդպիսի երանութիւնը տաղտկալի է, ինչպէս Ժողովողն է ասում մեղաւորների բերանով. «Ահաւասիկ եւ այն լաւը, որ ես տեսայ. դա ուտելն ու խմելը եւ բարիք տեսնելն է իր ամբողջ վաստակից, որի համար նա ջանք է թափել արեգակի ներքոյ՝ Աստծու կողմից նրան տրուած իր կեանքի բոլոր օրերին, որովհետեւ դա է նրա բաժինը»[8]:  Երկրորդ՝ մարդը գտնւում է իմանալիների եւ զգալիների միջեւ, վերեւում նա ունի իմանալին, իսկ ներքեւում՝ զգալին: Եւ երանութիւնը մարդու ունեցած ամենամեծ բարիքն է, իսկ վերին երանութիւնը կատարելութիւն է: Ապա ուրեմն պէտք չէ ունենալ երանութիւն զգալիների կցորդութեամբ, որն աւելի ցածր է, քան մարդը, այլ պէտք է ունենալ վերինը, որն Աստուծոյ մօտ է: Ոմանք ասում են, թէ երանութիւնը հարստութիւն ունենալն է: Նրանց համար սաղմոսն ասում է. «Նրանց շտեմարանները լիքն են, եւ նրանց ոչխարները՝ բազմածին: Արդ, երանի տա՞մ այն ժողովրդին, որն այս վիճակում է»[9]: Սա ճիշտ չէ երեք պատճառով, որովհետեւ նախ՝ երանութիւն ունենում են միայն բարիներն ու Աստուծոյ սիրելիները, իսկ հարստութիւն ունենում են թէ՛ չարերը, թէ՛ բարիները, բայց առաւելապէս՝ չարերը: Ինչպէս Ղուկասն է ասում՝ «Զգո՛յշ եղէք ամէն տեսակի ագահութիւնից, որովհետեւ մարդու կեանքը իր կուտակած հարստութեան մէջ չէ»[10]: Երկրորդ՝ առատաձեռն մարդուն աւելի ենք երանի տալիս, քան ժլատ մարդուն, թէպէտ առատաձեռնութիւնը ցրում է հարստութիւնը, իսկ ժլատութիւնը՝ ժողովում: Ապա ուրեմն հարստութիւնը երանութիւն չէ: Երրորդ՝ ճշմարիտ երանութիւնը բարիք է եւ մնայուն, որը չի պակասում եւ բռնութեամբ չի յափշտակւում, իսկ հարստութիւնը հակառակ է դրան: Այդ պատճառով Տէրն ասում է. «Ձեր ուրախութիւնը ոչ ոք ձեզնից չպիտի խլի»[11]: Ոմանք էլ ասում են, թէ երանութիւնը պատուի մեծութիւնն է, որը ճիշտ չէ երկու պատճառով, որովհետեւ նախ՝ երանութիւնն աւելի բարձր է, քան բոլոր բարիքները եւ գերազանց է բոլոր սրբութիւններից, որովհետեւ բոլոր առաքինութիւնների լրումը երանութիւնն է: Իսկ պատիւն ու պաշտօնը ամէն բանից վեր չեն, որովհետեւ մարդուն պատւում են իր առաքինութիւնների համար: Ոչ միայն առաքինութիւններ, այլեւ նաեւ խոնարհութիւն ունեցող մարդն աւելի բարձր է, քան ամէն իշխանաւոր, որովհետեւ իւրաքանչիւր ոք, ով շնորհ ունի, նա պատիւ ունի: Երկրորդ՝ երանութիւնը միայն լինում է մարդու կամքով ու գործերով, իսկ ով ընդունում է հարկադրուած, իրենը չէ, այլ մեծարւում եւ պատւում են ուրիշները: Ուրիշինն է վաստակը եւ ոչ թէ իրենը, եւ շատ անգամ էլ մեծարւում է անարժանը: Ոմանք ասում են, թէ երանութինը իշխանութեան մէջ է, որը ճշմարիտ չէ երկու պատճառով, որովհետեւ նախ՝ երանութիւնն ամբողջովին բարիք է եւ չի կարող ուրիշներին չարիք պատճառել, իսկ իշխանութիւնը, որ ունեն իրենց մէջ, ոմանց բարիք է անում, ոմանց՝ չարիք պատճառում: Երկրորդ՝ երանութիւնը կատարեալ եւ անպակաս բարութիւնն է, բայց իշխանութիւնը յոյժ պակաս եւ անկատար է, որովհետեւ  իշխանութեան հասնելը ոչ թէ մարդու, այլ ժողովի կամքով է եւ իշխանութիւն ունեցողի համար դժուար է շահել բոլորի կամքը, որովհետեւ նրանց կամքը փոփոխական է: Եւ որքան աւելի բարձր է լինում մարդու իշխանութիւնը, այնքան նա առաւել է վախենում: Ուրիշներն էլ ասում են, թէ երանութիւնը մարմնաւոր առողջութեան, գեղեցկութեան, ուժեղութեան, թեթեւութեան եւ սրատես լինելու մէջ է: Եւ սա եւս ճիշտ չէ երկու պատճառով, որովհետեւ նախ՝ երանութիւնը գերագոյն բարիք է, եւ հոգին էլ գերագոյն է, քան մարմինը: Ապա ուրեմն երանութիւնը լինում է հոգու եւ ոչ թէ մարմնի բարութեան պատճառով: Երկրորդ՝ արծիւն աւելի սրատես է, շունն աւելի արագավազ է, ուժեղ առիւծն աւելի ուժեղ է, եւ էշն աւելի սրալուր[12] է, քան մարդը եւ այլն: Երանութիւնը բոլոր բարիքների պարառութիւնն ու բոլոր չարիքներից փախուստն է, որն այս կեանքում ոչ ոք ունենալ չի կարող: Եթէ մէկը որեւէ բանում կատարելութեան է հասնում, ապա մէկ այլ բանում անկատար է գտնւում, որովհետեւ եթէ նա հարուստ է, ապա գիտութեան պակասութիւն ունի եւ հակառակը, եթէ գեղեցիկ է, ապա կարողութեան պակասութիւն ունի եւ հակառակը ու այլն: Այս մասին Եսային ասում է. «Ո՛վ իմ ժողովուրդ, նրանք, ովքեր երանի են տալիս ձեզ, խաբում են ձեզ եւ խոտորում ձեր շաւիղները»[13]: Այս պատճառով երանութիւնը մարմնաւոր բան չէ եւ չի ընկալւում զգայարաններով, այլ այն հոգեւոր է եւ մտքի ճանաչողութիւն, սակայն ոչ այն ճանաչողութիւնը, որով հոգին ճանաչում է ստեղծուած բաները:

Աստուծոյ ճանաչողութիւնը լինում է երկու կերպով. նախ՝ եղականների միջոցով: Այսպէս փիլիսոփաները ճանաչեցին Աստծուն, եւ այս ճանաչողութեան մէջ երանութիւն չկայ: Երկրորդ՝ Աստուծոյ ճանաչողութիւնը հանդերձեալ կեանքում լինելու է յարատեւ, եւ այնժամ Սուրբ Երրորդութիւնն իմանալիօրէն պիտի միաւորուի մարդուն, ինչպէս Տէրն ասում է. «Յաւիտենական կեանքը այս է. որ ճանաչեն Քեզ միակ ճշմարիտ Աստուած, նաեւ Յիսուս Քրիստոսին, որ Դու ուղարկեցիր»[14]: Եւ Առակն ասում է. «Երանի այն մարդուն, որն իմաստութիւն կը գտնի եւ այն մահկանացուին, որ հանճար կը ստանայ, քանզի իմաստութիւնն աւելի թանկ արժէ, քան ոսկու եւ արծաթի գանձերը»[15]:

Այն առաւել պատուական է, քան անգին քարերը, եւ չկայ ոչ մի չար բան, որ հակառակ կանգնի նրան»:

*Բոլոր սուրբերի երանութիւնը լինում է վեց կողմից, նախ՝ վերին կողմից, երկրորդ՝ ներքեւից, երրորդ՝ աջից, չորրորդ՝ ձախից, հինգերորդ՝ առջեւից եւ վեցերորդ՝ յետեւից:

*Սուրբերն ուրախութիւն ունեն վերին կողմից, եւ դա լինում է Աստծուց: Եւ սա երեք մաս ունի: Նախ՝ Աստուծոյ երեսը տեսնելն է, ինչպէս Եսային է ասում. «Դուք տեսնելու էք Թագաւորին իր փառքի մէջ»[16], իսկ վարդապետներն ասում են, թէ մեղաւորները լաւ են համարում դժոխքում լինել եւ Աստուծոյ երեսը տեսնել, քան թէ Արքայութեան մէջ լինել եւ Աստծուն չտեսնել: Ոսկեբերանն ասում է. «Ինձ թւում է աւելի մեծ տանջանք է Աստուծոյ աչքից ընկնելը, քան թէ դժոխքում այրուելը»: Ուրիշներն էլ ասում են. «Ճշմարիտ ուրախութիւնն այն է, որ ծնւում է Ստեղծողի եւ ոչ թէ ստեղծուածներիս կողմից»: Այդ ուրախութեան մօտ այս աշխարհի բոլոր հեշտութիւնները ողբ են, բոլոր ուրախութիւնները՝ ցաւ, բոլոր քաղցրութիւնները՝ դառը, գեղեցկութիւնները՝ գարշանք պատճառող: Այդ պատճառով  սաղմոսն ասում է. «Հոգիս ծարաւ է քեզ, Աստուած հզօր եւ կենդանի. ե՞րբ պիտի գամ ու երեւամ Աստծու առաջ»[17]: Այս կեանքի մէջ մարմնաւոր բոլոր վայելչութիւնները երանութիւնից կաթած ծովի մի կաթիլ են: Ապա ուրեմն՝ վա՛յ այն մեղաւորներին, որոնք յետեւում են այս աշխարհի հեշտութիւններին եւ թողնում երանութիւնը, ինչպէս Երեմիան է ասում. «Որովհետեւ հեռացան կենդանի ջրի աղբիւրից եւ իրենց համար ծակ փոսեր փորեցին»[18]: Աշխարհի սկզբից մինչեւ վերջ եղած բոլոր հեշտութիւնները երանութեան համեմատ իբրեւ լոյսի շողի մէջ փոշու մի հատիկ են: Փիլիպպոսին մի տեսակ կերակուրը բաւական էր, ինչպէս ասաց Տիրոջը. «Տէ՛ր, Հօրը մեզ ցոյց տուր, եւ այդ բաւական է մեզ»[19]: Իսկ հանդերձեալ կեանքում Սուրբ Երրորդութիւնը հաւասարապէս յայտնուելու է մեզ բոլորիս, ինչպէս ասում է. «Ես եւ Իմ Հայրը նրա մօտ կը գանք եւ նրա մօտ կ՚օթեւանենք»[20]: Երկրորդ՝ մարդկութիւնը պիտի տեսնի Քրիստոսին, եւ ինչ աւելի մեծ ուրախութիւն կայ, քան Քրիստոսին՝ մարդկութեան Ստեղծողին, իբրեւ մարդ տեսնելը: Սրա համար Տէրն ասում է. «Ես եմ դուռը: Եթէ մէկն Իմ միջով մտնի, կը փրկուի, կը մտնի ու կը ելնի եւ ճարակելու բան կը գտնի»[21]: Մենք պիտի մտնենք Աստուածութիւնը տեսնելու համար եւ ցնծութեան ճարակ պիտի գտնենք: Երրորդ՝ միանգամայն պիտի տեսնենք Քրիստոսի մի Էութեան մէջ միաւորուած Աստուածութիւնն ու մարդկութիւնը, այսինքն պիտի տեսնենք մեր եղբօրը՝ միաւորուած Բանն Աստծուն: Եւ ծնողների համար մեծ ուրախութիւն է իրենց որդուն եպիսկոպոս կամ թագաւոր եւ ողջերի ու մեռեալների համար Դատաւոր տեսնելը, որովհետեւ ինչ բարիքներ որ գլուխն ունի, անդամներն իրենցն են համարում եւ հակառակը, ինչպէս որ Տէրն է ասում. «Քանի որ իմ այս փոքր եղբայրներից մէկին արեցիք այդ՝ Ի՛նձ համար արեցիք»[22]:

*Երկրորդ՝ սուրբերն ուրախութիւն ունեն ներքին կողմից, եւ սա երեք մաս ունի: Նախ՝ ուրախանում են, որ փրկուեցին դժոխքից, ինչպէս որ սաղմոսն է ասում. «Մեր հոգիները փրկուեցին, ինչպէս ճնճղուկը որսորդի թակարդից»[23]: Երկրորդ՝ ուրախանում են, երբ տեսնում են Աստուծոյ թշնամիներին տանջանքների մէջ, ինչպէս սաղմոսն է ասում. «Արդարը պիտի ուրախանայ՝ տեսնելով հատուցումը եւ իր ձեռքերը պիտի լուանայ մեղաւորի արեան մէջ»[24]: Երրորդ՝ պիտի ուրախանան՝ տեսնելով, որ մեղքերը, որոնք այստեղ այնքան վնաս պատճառոցին, դժոխքում կապուած են, ինչպէս սաղմոսն է ասում. «Մեղաւորները պիտի պակասեն աշխարհից»[25]:

*Երրորդ՝ սուրբերն ուրախութիւն ունեն աջ կողմից, այսինքն հրեղէն երկնքից: Եւ սա երեք մաս ունի: Նախ՝ ուրախանում են երկնքի լուսաւորութիւնից, ինչպէս Տոբիթն է ասում. «Երանի ինձ այնժամ, երբ իմ ազգից մէկը կը տեսնի Երուսաղէմի լոյսը»: Եւ սաղմոսն էլ ասում է. «Սրտով արդարների համար լոյս ծագեց»[26]: Երկրորդ՝ ուրախանում են տեղի սրբութեան պատճառով, ինչպէս ասում է Յովհաննէսը տեսիլքի մէջ. «Եւ այնտեղ չպիտի մտնի ոչ մի չարակամ, պիղծ եւ ստախօս մարդ, որպէսզի իր ստութեամբ չպղծի այն, այլ պիտի մտնեն միայն նրանք, որոնց անունները գրուած են Կեանքի Գրքում»[27]: Երրորդ՝ ուրախանում են Աստուծոյ տան ընդարձակութեան համար, ինչպէս Բարուքն է ասում. «Ո՛վ Իսրայէլ, որքա՜ն մեծ է Աստծու Տունը, եւ որքա՜ն ընդարձակ՝ Նրա տիրապետութեան սահմանը»[28]:

*Չորրորդ՝ բոլոր սուրբերն ուրախութիւն ունեն ձախ կողմից, այսինքն այս աշխարհից: Եւ այս ուրախութիւնը եւս երեք մաս ունի: Նախ՝ որովհետեւ փրկուեցին նեղութիւնից եւ այս աշխարհի համար օտար լինելուց, որովհետեւ յոյժ ցանկանում էին ելնել այստեղից, ինչպէս սաղմոսն է ասում. «Վա՛յ ինձ, քանի որ շատ երկար տեւեց պանդխտութիւնն իմ: Ես բնակուեցի Կեդարի վրաններում[29]»: Երկրորդ՝ որովհետեւ այս աշխարհում փրկուեցին նաւաբեկութիւնից, ինչպէս առաքեալներն էին աղաղակում ծովում. «Տէ՜ր, փրկի՛ր մեզ, քանզի կորչում ենք»[30]: Երրորդ՝ որովհետեւ այստեղ ընտրեալները տկար եւ անզօր էին առիւծի, այսինքն սատանայի բերանում, սակայն այժմ յաղթեցին, ինչպէս սաղմոսն է ասում. «Ազատի՛ր ինձ առիւծի բերանից»[31]:

*Հինգերորդ՝ սուրբերն ուրախանում են առջեւի կողմից, այսինքն բարի ընկերներից, եւ սա երեք մաս ունի, որովհետեւ նախ՝ այն ընկերները բազմաթիւ եւ անհամար են լինելու, ինչպէս Յայտնութեան գիրքն է ասում. «Դրանից յետոյ տեսա բազում ժողովուրդներ բոլոր ազգերից, բոլոր ցեղերից ու բոլոր լեզուներից, որոնք թիւ չունէին եւ կանգնած էին Աթոռի առջեւ»[32]:

Թւում է, թէ ասուածը հակասում է այն խօսքին, թէ նրանք, որ պիտի փրկուեն, աւելի քիչ են, քան նրանք, որ պիտի մատնուեն կորստեան, որովհետեւ երբ Տիրոջը հարցրին, թէ քչե՞րն են, որ պիտի փրկուեն, Նա պատասխանեց. «Մտէ՛ք նեղ դռնով. ինչքա՜ն լայն է դուռը եւ ընդարձակ՝ ճանապարհը, որ դէպի կորուստ է տանում, եւ բազմաթիւ են նրանք, որ մտնում են դրանով»[33]: Ապա ինչո՞ւ է Յովհաննէսն ասում, թէ ընտրեալներն անթիւ են: Պէտք է ասել, որ այս երկու խօսքերը միմեանց չեն հակասում, որովհետեւ Քրիստոս չի ասում, թէ փրկուողները բոլորովին քիչ կը լինեն, այլ քիչ կը լինեն կորստեան մատնուողներից: Ընտրեալների թիւն ինքնըստնքեան շատ է, իսկ թէ որքա՞ն, ասում են՝ զանազանապէս: Ոմանք ասում են, թէ կը փրկուեն թուով այնքան, որքան դեւեր ընկան, միւսներն ասում են, թէ կը փրկուեն թուով այնքան, որքան հրեշտակներ մնացին, իսկ ոմանք էլ ասացին, թէ կը փրկուեն թուով այնքան, որքան դեւեր ընկան եւ հրեշտակներ մնացին: Բայց ոմանք էլ ասում են աւելի ճշմարիտը, թէ միայն Աստուած կարող թուել, թէ որքան են փրկուողները, որովհետեւ միայն Աստծուն է յայտնի ընտրեալների թիւը: Այդ պատճառով տեսնելով թիւը՝ ասում է. «Լսեցի, որ Իսրայէլի որդիների ազգից կնքուածների թիւը հարիւր քառասունչորս հազար է»: Եւ իւրաքանչիւրին բաժանում է ցեղերի՝ ասելով. «Յուդայի ազգից տասներկու հազար կնքուած»: Վարդապետները պատասխանում են, թէ այս թիւը դրուած է անհամար թուերի տեղում, որովհետեւ հարիւր քառասուն չորսը թիւն այստեղ երեք կերպով է կարգուած, եւ ամէն մէկի մէջ հաստատում է հազարը: Հարիւրը խորհրդանշում է կոյսերին, քառասունը խորհրդանշում է ապաշխարողներին եւ այրիներին, եւ Տէրն էլ քառասուն օր ծոմ պահեց, իսկ չորսը խորհրդանշում է չորս աւետարանիչների խօսքերը կատարողներին: Երկրորդ՝ սուրբերի ուրախութիւնը ընկերների պատուական լինելու պատճառով է, որովհետեւ երկնքի Արքայութեան մէջ չեն լինելու անարգներ եւ նուաստներ, այլ բոլորը՝ թագաւորներ: Քանզի Յայտնութեան գիրքն ասում է. «Իսկ շներն ու կախարդները, մարդասպաններն ու կռապաշտները եւ բոլոր նրանք, որ սիրում են սուտը, դուրս պիտի նետուեն»[34], իսկ սուրբերը մեզ համար ընկերներ կը լինեն: Այս մասին վարդապետներն ասում են. «Երբեմն դուրս եկ քո մարմնի տնից եւ դռան մօտ մնայ ու տես Աստուծոյ մեծութիւնը, քանզի կը տեսնես Մարիամին, ոչ թէ Մովսէսի քրոջը, այլ Աստուծոյ մօրը կոյսերի բոլոր դասերի հետ: Քանզի եթէ Մարիամը փարաւոնի ընկղմուելու ժամանակ երգում էր երգիչների եւ թմբուկների ձայնակցութեամբ՝ «Օրհնենք Տիրոջը, որ փառքով է փառաւորուած», այսպէս եւ մենք, երբ անցնում ենք այս կեանքի ծովի միջով, եւ մեր թշնամիներն ընկղմւում են դժոխքում, սուրբ Կոյսն օրհնութեան երգեր է երգում: Ուրախութեան երրորդ մասը ընկերների սիրոյ պատճառով է, որովհետեւ նրանք ուրախանում են միմեանց ուրախութեամբ եւ փառքով, ինչպէս Պօղոսն է ասում կորնթացիներին. «Եթէ մի անդամը փառաւորւում է, նրա հետ ուրախանում են բոլոր անդամները Իսկ դուք Քրիստոսի մարմինն էք եւ անդամը Նրա անդամներից: Արդ, դուք մարմինն էք Քրիստոսի եւ անդամներ՝ նրա անդամներից»[35]:

*Վեցերորդ՝ սուրբերի ուրախութիւնը մարմնի կողմից է, որովհետեւ նախ՝ ազատուեցին մարմնի բանտից, ինչպէս Պօղոսն է ասում հռոմէացիներին. «Ինչ խղճալի մարդ եմ ես, ո՞վ կը փրկի ինձ այս մարմնից, որն ինձ մահուան է տանում»[36]: Եւ սաղմոսն էլ ասում է. «Տէ՛ր, բանտից հանի՛ր ինձ»[37]: Երկրորդ՝ ազատուեցին մահուան երկիւղից, որն ահարկու է ամէն բանից, ինչպէս առաքեալն է ասում. «Ո՞ւր է մա՛հ, քո յաղթութիւնը, ո՞ւր է դժո՛խք, քո խայթոցը»[38]: Իսկ Սիրաքն ասում է. «Ո՛վ մահ, որքա՜ն դառն է քեզ յիշելը»[39]: Երրորդ՝ ուրախանում են, որովհետեւ ազատուեցին այս վշտալից մարմնից, որպէսզի ապականացու մարմնի փոխարէն անապական, տկար մարմնի փոխարէն զօրաւոր, թանձր մարմնի փոխարէն անոսր եւ թեթեւ, խաւար մարմնի փոխարէն լուսաւոր մարմին առնեն, ինչպէս որ առաքեալն է ասում կորնթացիներին ուղղուած առաջին թղթում. «Սերմանւում է ապականութեամբ եւ յարութիւն է առնում առանց ապականութեան սերմանւում է անարգութեամբ եւ յարութիւն է առնում փառքով, սերմանւում է տկարութեամբ եւ յարութիւն է առնում զօրութեամբ, սերմանւում է շնչաւոր մարմին եւ յարութիւն է առնում հոգեւոր մարմին»[40] ի փառս մեր Տէր Քրիստոս Աստուծոյ, որ օրհնեալ է յաւիտեանս. ամէն:

[1] Ղուկ. ԺԱ 27:

[2] Ա Կորնթ. Ը 1:

[3] Մատթ. Ա 20:

[4] Ժող. Ժ 17:

[5] Ես. ԿԶ 7:

[6] Ղուկ. Բ 7:

[7] Հմմտ. Յայտն. Ժա 19:

[8] Ժող. Ե 17:

[9] Հմմտ սաղմ. ՃԽԳ 13, 15:

[10] Ղուկ ԺԲ 15:

[11] Յովհ. ԺԶ 22:

[12] Սուր լսողութիւն ունեցող:

[13] Ես. Գ 12:

[14] Յովհ. ԺԶ 3:

[15] Առակ Գ 13-14:

[16] Ես. ԼԳ 17:

[17] Սաղմ. ԽԱ 3:

[18] Հմմտ. Եր. Բ 13:

[19] Յովհ. ԺԴ 8:

[20] Յովհ. ԺԴ 23:

[21] Յովհ. Ժ 9:

[22] Մատթ. ԻԵ 40:

[23] Սաղմ. ՃԻԳ 7:

[24] Սաղմ. ԾԷ 11:

[25] Սաղմ. ՃԳ 35:

[26] Սաղմ. ՃԺԱ 4:

[27] Յայտն. ԻԱ 27:

[28] Բար. Գ 24

[29] Սաղմ. ՃԺԹ 5:

[30] Մատթ. Ը 25:

[31] Սաղմ. ԻԱ 22:

[32] Հմմտ. Յայտն. Է 9

[33] Մատթ. Է 13:

[34] Յայտն. ԻԲ 15:

[35] Ա Կորնթ. ԺԲ 26, 27:

[36] Հռոմ. Է 24:

[37] Սաղմ. ՃԽԱ 8:

[38] Ա Կորնթ. ԺԵ 55:

[39] Սիր. ԽԱ 1:

[40] Ա Կորնթ. ԺԵ 42-44:

Աղբյուր՝https://shavigh.am/